Türk Vergi Hukukunda mücbir sebep ve zor durum

Abstract

Küresel ısınmanın etkileri ve ülkemizin konumlandığı kara parçasının jeolojik yapısı, sıklıkla doğal afetlere maruz kalmamıza yol açmakta, bu afetlerden zarar gören mükelleflerin vergi yükümlülükleri karşısındaki durumları ile ilgili olarak birtakım düzenlemelerin yapılması zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Kişilerin iradeleri dışında ortaya çıkarak, vergisel yükümlülüklerinin yerine getirilmesini imkansızlaştıran bu gibi durumlar, vergi hukukumuzda mücbir sebepler olarak adlandırılarak, vergi ödevleri ve haklarına ilişkin sürelerin işlemesini durdurmaktadırlar.Mücbir sebeplerin dışında kalan ancak yine mücbir sebepler gibi kişilerin iradeleri dışında meydana gelerek, vergisel ödevlerini yerine getirmelerini engelleyen ya da en azından güçleştiren olağanüstü durumlar ise, zor durum hali olarak adlandırılmakta; bu kapsamda da yükümlülere, vergisel ödevlerini kanun hükümleri karşısında yaptırıma maruz kalmadan yerine getirebilmeleri maksadıyla, vergi idaresi tarafından süre tanınabilmektedir. Bu çalışmada, mücbir sebep ve zor durum hallerine ilişkin olarak, Vergi Usul Kanunu'ndaki düzenlemeler çerçevesinde, bu müesseselerin hangi durumlar kapsamında ve ne şekilde uygulanabileceği, hangi şahıslar için hüküm ihtiva edebileceği, bu hallerin ispatına yönelik olarak yapılması gerekenler ile ortaya çıkan problemlerin nasıl çözümlenebileceğine ilişkin sorunlar araştırılmıştır. Uygulamada yaşanan tereddütlü noktalar da, çalışmanın içeriğinin belirlenmesine yön vermiştir.Araştırma yöntemi olarak, belgesel tarama yöntemi kullanılarak, kitap ve süreli yayınlar taranmış, ağırlıklı olarak Danıştay kararları olmak üzere yargı kararlarından yararlanılmış ve çeşitli kanun hükümlerine yer verilmiştir. Ayrıca Maliye Bakanlığı'nın yayımlamış olduğu özelge ve tebliğlerden de büyük ölçüde yararlanılmıştır.Çalışmada, mücbir sebep ve zor durumda mühlet verme müesseseleri ele alınarak, bu iki düzenlemenin Vergi Usul Kanunumuzda düzenleniş amacı ve düzenlenme şekli ile hukuk düzeni içerisindeki etkilerine yer verilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak ise, yapılan inceleme ve araştırma sonuçları, uygulamada yaşanan sorunların çözümü için önerilere de yer verilerek, genel bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Mücbir sebep, zor durum, mühlet verme, Türk Vergi Hukuku

Effects of global warming and geologic structure of the piece of land harboring our country frequently lead to natural disasters, and therefore, it becomes necessary for us to enact some statutory instruments in order to relieve the tax liabilities and obligations of taxpayers affected from such disasters. Such events which are beyond control of persons and make it impossible for them to fulfill and perform their tax liabilities and obligations are termed as `force majeure events` in our tax law and they pave the way for suspension of periods relating to tax duties and rights.On the other hand, extraordinary circumstances which are not included among force majeure events, but are, just like the force majeure events, beyond control and will of persons, and make it difficult for them to fulfill and perform their tax liabilities and obligations are termed as `business exigencies`, upon occurrence of which the tax authorities may grant time to taxpayers in order to enable them to perform their tax duties without being exposed to any sanction under the relevant law provisions. In this study, with respect to force majeure events and business exigencies, and within the frame of pertinent provisions of the Taxation Procedures Law, such issues as which events may be considered and treated as such and under which conditions, and which persons and entities may be affected therefrom, and actions required to be taken to prove such events, and methods of solution of the resulting problems are researched. Some specific hesitations in practice have also directed the determination of contents of study. Documentary screening method is employed as the method of research, and various books and periodicals are screened, and judicial decrees and judgments and mainly, State Council judgments are used, and various law provisions are referred to therein. Furthermore, various rulings and communiqués issued by the Ministry of Finance have also been used.In this study deals with the grant of delay in force majeure events and business exigencies, and the purpose and method of handling of these two matters in our Taxation Procedures Law, and their effects within the order of law are discussed. As a conclusion, a general assessment is presented on the basis of results of researches and studies, as well as suggestions proposed for solution of the problems encountered in practice.Key Words: Force majeure, act of god, business exigencies, grant time, Turkish Tax Low.