Türkiye`de askeri darbeler sonrası sivilleşme çabaları: 1983-1987 örneği

Abstract

Türkiye'de demokratik süreç ordunun siyasete çeşitli şekillerde müdahaleleri nedeniyle 1960, 1971, 1980, 1997 yıllarında olmak üzere 4 kez kesintiye uğramıştır. Bu müdahalelerden başka 1960'lı yıllarda Talat Aydemir'in başarısız darbe girişimleri başta olmak üzere sayısız başarısız darbe girişiminde bulunulmuştur. 12 Eylül 1980'de yapılan darbede siyasi partilere ve liderlerine çeşitli yasaklar getirilmiş, yaptırımlar uygulanmıştır. Akamete uğrayan demokratik süreç 1983 yılında askerin yönetimi sivillere devretme kararıyla tekrar başlamış ve ilk seçimlerde Turgut Özal'ın kurduğu ve lideri olduğu Anavatan Partisi önemli bir oy oranıyla tek başına hükümet kurma hakkı elde etmiştir. ANAP hükümetlerinin ilki 1983-1987 yılları arasında görev yapmış ve bu süreçte hem darbe döneminin demokrasi üzerinde yaptığı tahribatlar onarılmaya çalışılmış, hem de ekonomi alanında korumacı ekonomi anlayışı terk edilmiş, ülke ekonomisi dışa açılmış, liberal bir anlayış benimsenmiştir. Bu çalışmada öncelikle 12 Eylül 1980 askeri darbesi ve darbe yönetimi uygulamaları, ardından ANAP'ın ilk iktidar dönemi olan 1983-1987 yılları arasındaki sivilleşme-demokratikleşme çabaları incelenmiştir. ANAP'ın ilk iktidar dönemi incelendiğinde aslında demokratikleşme anlamında, kimisi sonraki dönemlerdeki sivilleşme adımlarına temel olabilecek önemli adımlar atıldığı görülür. Çalışmada yanıt aranan bazı sorular şunlardır: 18.yy'dan bu yana Türkiye'de asker-sivil ilişkileri nasıl gelişmiştir? Cumhuriyetin geride kalan 90 yılında asker siyasete ne amaçla hangi biçimlerde ne gibi müdahalelerde bulunmuş, bunların sonuçları ne olmuştur? Birinci Özal Hükümeti demokratikleşme anlamında hangi alanlarda ne gibi adımlar atmıştır? 1983-1987 yılları arasında Özal Hükümeti'nin askerle olan ilişkisi ve askere bakışı nasıldır?Anahtar Kelimeler: 12 Eylül 1980 Darbesi, Anavatan Partisi, ANAP hükümetleri, Demokratik-Sivil Rejime Geçiş

Turkish democracy had been interrupted in 1960, 1971, 1980 and 1997 because of various military interventions. In 1960 and 1980, Turkish Armed Forces had taken over the civil governance, in 1971 and 1997, the military had intervened in civil government via memoranda and the civil government had been compelled to resign. Apart from these succesful military interventions, a number of unsuccesful military coup attempts -particularly those of colonel Talat Aydemir were crucial- had also been made. After the coup d'état in 1980, some restrictions and prohibitons had been imposed upon the political parties and party leaders.The interrupted democratic process had restarted with the decision of the military to devolve the governance on the political parties in 1983; and in the first democratic elections after the military coup, Motherland Party had obtained the right to establish a government by its own. Motherland Party's first government had ruled between 1983-1987 and had tried to reverse the damages that derived from the military coup and the conservative concept in the economy had been abondened and principles of a liberal economy had been adopted as well.This work first of all analyzes the military-civil relations between 18th and 20th centuries until the first period of Motherland Party governments in 1983, the military coup in September 12, 1980, and the practices of the military government and then the democatization efforts between 1983-1987 during which Motherland Party's first government was in power. When the first government of the Motherland Party is analyzed, it is possible to notice that a number of democratization steps had been taken by the ANAP government, some of which contributed to the democtarization efforts in the following years. Some of the main questions this work searches for answers are: How did the military interfere in civil politics in Turkey, and what were the main aims, reasons and results of these interventions since the establishment of Turkish Republic? What were the steps of the first ANAP government in favor of democratization?Key words: Military Coup in 1980, Motherland Party, Motherland Party Governments, Transition to Democracy.