Uluslararası hukukta evrensel yargı yetkisi

Abstract

Bu tezin ana konusu, uluslararası hukuk uyarınca devletlerin yargı yetkilerinin dayanaklarından `evrensellik ilkesi` temelli olan `evrensel yargı yetkisi`dir. Evrensel yargı yetkisi, günümüzde eskiye nazaran daha çok gündemde olmakla birlikte, diğer yargı yetkisi türlerinin aksine, ona başvuran devlet ile yetkinin konusu arasında geleneksel olarak kabul gören bağların bulunmayışından dolayı teoride tartışmalı ve çetrefilli, uygulamada ise ahenkten ve birlikten uzaktır. Bu durum, konuyu araştırmaya değer kılan özelliklerden biridir. Konunun akademik ilgiyi hak ettiğinin düşünülmesinin sebepleri ise; tartışma yaratan bu hususların ve konuya ilişkin tartışmaların en azından ortaya konmasının önemli olduğu ve de ayrıntılı incelenmesinin, uluslararası hukukun/uluslararası ilişkilerin geleceğine ilişkin kısıtlı da olsa bir öngörüde bulunabilme olanağı sağlayacak olduğu yönündeki fikrimizdir. Bu olanak başlı başına bir avantaj olmakla birlikte; bunu sağlayabilecek nitelikteki bir çalışma konusu, kendisinin hâl-i hazırdaki konumunu ortaya koymanın ötesinde gelişim sürecinin de incelenmesini gerektirecektir ki bu da bir sosyal bilim çalışması için zenginleştirici öğelerden biridir. Dahası her iki unsur da, `ne` sorusunun dışında `neden` sorusunu da sormakta ve buna yanıt aramakta olduklarından, betimleyiciliğin yanısıra, bir tez çalışmasından beklenen hususlardan biri olan araştırma kapsamında çeşitli nedensellik ilişkilerinin de kurulabilmesini sağlayabilecektir. Tezin başlığı, `evrensel yargı yetkisinin uluslararası hukuktaki konumu nedir?` şeklinde sorunsallaştırılarak, saptanan alt sorular çerçevesinde çalışmanın yan sorularını tartışabilecek görünüme kavuşturulmuş ve bu çerçevede incelenmiştir. Tezde yer alan tüm alt başlıklar ise, belirlenen kaynaklar vasıtasıyla bu `alt` ve `yan` soruları tartışma zemini yaratmak, mümkün olduğunca da yanıtlamak amaçlı olarak oluşturulmuştur.

The main subject of this thesis is `universal jurisdiction` which is based on the `universality principle` of the states' judicial powers. The exercise of jurisdiction is ordinarily based on the presence of a nexus of the matter to be regulated with the regulating State. One of the States' jurisdictional principles, `universality`, on the other hand, does not operate on the basis of a connecting factor linking up a situation with the State and/or its interests. This is the reason why universal jurisdiction is controversial in theory and inharmonious in practice; also the situation constituting one of the reasons of the need for the examination of this theme. Moreover, under the assumption that it is a very important measure to evaluate the change in international law and international relations, the analysis of universal jurisdiction is considered to help foresee –at least with reservations- the future of these two disciplines, which is an important requirement for a dissertation. In other words, the analysis of the reasons of increase in the application of universal jurisdiction is an important indicator of what the direction of international relations is. This is believed to be an advantage on its own, while a subject which provides such a projection, besides setting out the current situation, will also, by requiring the inquiry of its development, give the opportunity of enriching the research. These are the (academic) reasons why this subject is evaluated to be worth examining. Hereby, the subject of `universal jurisdiction in international law`, has been problematized as `how is universal jurisdiction regulated under international law?` and examined in such a way that lateral questions of the study can be discussed within the framework of various other questions.