Türkiye`de 1980 sonrası dönemde yapılan doğrudan yabancı yatırımların ödemeler bilançosuna etkileri

Abstract

Sermayenin liberalleşmesiyle birlikte ulusötesi yatırımlar hız kazanmış ve küreselleşen ulusal ekonomiler eknomik büyüme ve kalkınmaları yolunda yabancı yatırımların taşıdıkları önemin farkına varmaya başlamışlardır. Bu bağlamda Türkiye özellikle 1980 yılından sonra yabancı sermayeyi ülkeye çekmek için birçok politika geliştirmiş ve doğrudan yabancı yatırım pastasından artan oranda pay almaya çalışmıştır.Tezin ekonometrik uygulamasındaki temel amaç, doğrudan yabancı yatırımlarla birlikte ödemeler dengesini açıklayan yaklaşım kalemlerinden reel faiz oranları, efektif döviz kuru, TR GSYİH, AB GSYİH ve doğrudan yabancı yatırımın ödemeler dengesinin en önemli kalemi olan cari işlemler dengesi üzerindeki kısa ve uzun dönem ilişkilerinin zaman serisi ekonometri teknikleri ile ortaya konulmasıdır. Bu çalışmanın teorik kısmında, doğrudan yabancı yatırımlar ve ödemeler bilançosunun türleri, önemi, belirleyicileri ve bunları açıklayan yaklaşımlar üzerinde durulmuş, izleyen bölümde Türkiye'de doğrudan yabancı yatırımlar ve ödemeler bilançosunun tarihsel gelişimi 1980 öncesi ve sonrası dönemler şeklinde detaylı incelenmiştir. Son bölümde ise doğrudan yabancı yatırımlar ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki ekonometrik yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Değişkenlere ilişkin zaman serisi verileri Dickey Fuller (DF) birim kök testi ve Phillips – Perron (PP) birim kök testi ile sınanmış ve değişkenlerin 1.fark değerinde durağan oldukları gözlenmiştir. Değişkenler arasındaki dönemsel ilişkileri tespit etmek için VECM ve Johansen Eşbütünleşme testi uygulanmıştır. Ayrıca değişkenler arasında nedensellik ilişkisini belirleyebilmek için Granger nedensellik testi uygulanmıştır.

With the liberalization of capital, transnational investments accelerated and the liberalized national economies begun to realize the importance of foreign investment in the way of their growth and development. In this context, Turkey, especially after 1980, developed many policies to attract foreign capital and tried to take an increasing share from the FDI pie.The main objective in the econometric application of this thesis study is to reveal the short and long term effects of the approaching items (real interest rate, foreign exchange rate, TR GDP, EU GDP and foreign direct investment which are describing the balance of payments together with direct foreign investments) of the balance of payments on the current account balance (the most important item of the balance of payments) and to show the relations between them by using time series econometric techniques.In the theoretical part of this study, the types of foreign direct investments and balance of payments; their importance, determinants and approaches describing them are discussed. In the next section, the historical development of the foreign direct investments and balance of payments in Turkey are investigated in detail as divided in two era, before and after 1980. In the last section the relations between FDI and balance of payments are analyzed using econometric methods.Time series data related to the variables are tested by Dickey-Fuller (DF) unit root test and Phillips - Perron (PP) unit root test and it observed that the variables are stable on 1. Difference value. In order to point out the periodical relations between the variables, VECM and Johansen Cointegration Test is applied. In order to determine causal relationships among variables, Granger causality test is applied.