Obscure roots, solid foundations: A comparative study on the architectural patronage of Ottoman court eunuchs

Abstract

Bu tez, onbeşinci ve onsekizinci yüzyıllar arasında Osmanlı sarayında görevli hadım ağalar tarafından yaptırılan mimârî eserleri incelemektedir. Osmanlı saray hadımlarının mimarlık hâmileri olarak kollektif davranışlarını değerlendiren ilk araştırma olan bu çalışmada, hadım ağaların yaptırdıkları eserlerin mimârî türleri, yer seçimleri, büyüklükleri, kitabeleri ve dekoratif unsurları incelenerek ortak özellikler, farklılıklar ve genel eğilimlerin belirlenmesine çalışılmıştır. Mimârî projeler bir tarihsel anlatı içine yerleştirilerek, eserlerin gerek hâmilerin kimlikleri, statü ve güçleri, gerekse hâmilik üzerinde belirleyici olan toplumsal normlarla ilişkisi araştırılmıştır. Bu tez, Osmanlı saray hadımları tarihinin şimdiye kadar pek az çalışılmış bir alanını vurgulamakta, onaltıncı yüzyıl sonunda darüssaade ağasının saray siyasetinde önemli bir aktör olarak ortaya çıkmasını sağlayan kurumsal değişiklikten önceki dönemde etkin olan ak ağaların mimârî faaliyetlerini ön plana çıkarmaktadır. Tezde, Osmanlı saray hadımlarının mimârî hâmiliklerinde biri ak ağalar ve babüssaade ağası diğeri de kara ağalar ve darüsaade ağası tarafından temsil edilen iki ana damarın varlığına dikkat çekilmekte, bunların dayandığı kimliklerin yalnızca ırk açısından değil, toplumsal köken, çalışma alanları, atanabilecekleri mevkiler ve hatta toplumsal cinsiyet bakımından da birbirlerinden ayrıldıklarına vurgu yapılmaktadır.

This thesis examines the architectural works commissioned by Ottoman court eunuchs between the fifteenth and the eighteenth century, with special focus on Istanbul. As the first study that attempts to evaluate the collective behavior of Ottoman court eunuchs as patrons of architecture, it endeavors to chart particular patterns, trends, similarities, and differences among the works of eunuchs in terms of choice of architectural type, location, size, inscriptions, and decorative elements. Contextualizing individual projects within a historical narrative of eunuch patronage, it explores how the eunuchs? architectural output related to their identities, status, and power, as well as to the conceptions of propriety that informed building commissions. This thesis highlights a hitherto poorly studied part of the history of Ottoman court eunuchs, as it brings to the fore the white eunuch patrons who dominated the period before institutional change in the late sixteenth century allowed the chief black eunuch to emerge as an important figure in court politics. It is argued that the Ottoman court eunuch patronage had two main veins, one dominated by white eunuchs and the other by the chief black eunuch, two distinct eunuch identities which differ from one another on the basis of not only race, but also social origins, employment patterns, career prospects, and probably gender identities.