Discourse and policies on Non-Muslim citizens: A comparative analysis of main political traditions in Turkey (1923-2012)

Abstract

1927'de Türkiye nüfusunun % 2.5'unu oluşturan gayrimüslimler, azalarak bugünkü nüfus içinde % 0.14'e düşmüş durumdadır. Türkiye devleti tarafından açıkça dışlanan ve ayrımcılığa uğrayan bu kitleye yönelik hükümet politikaları zaman içinde değişikliğe uğramış mıdır? Bu çalışma, literatürde Türkiye'deki ana akım siyasi partilerin Türk ulusu tanımına iki yönden katkıda bulunmaktadır. Birincisi, Türkiye hükümet ve siyasi partilerinin gayrimüslimlere yönelik tutumlarını hem söylem hem de politika bazında inceleyen özgün bir tarihi analizdir. İkincisi, 1923'ten 2012'ye kadar olan bütün hükümetleri farklı Türk milliyetçilikleri bağlamında karşılaştırmalı olarak inceleyen bir çalışma niteliği taşımaktadır. Başbakanlık Devlet Arşivleri, TBMM tutanakları ve kapsamlı bir gazete taramasına dayanan bu özgün empirik çalışma sonucunda, genel olarak Türkiye'deki muhafazakar merkez-sağ partilerin milliyetçi-laik Kemalist partilere kıyasla gayrimüslimlere yönelik daha kapsayıcı bir Türklük anlayışı sergilediği görülmektedir. Bunun yanında, dini kimliklerin dahil edilme/dışlanma açısından devamlı olarak belirgin bir kıstas olduğu bulunmuştur. Bu tez, diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye örnekleminde de milliyetçiliğin bağlamsal, çok yönlü, değişken ve çeşitlilik gösteren bir olgu olduğunu ortaya koymuştur. Milliyetçiliğin bir politik hegemonya mücadelesi olduğu; aktörlerin genelde egemen zihniyetin dili ve alışkanlıklarını büyük ölçüde kullanarak yalnızca sınırlı bir karşı çıkış sergileyebildiği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma, AKP hükümeti döneminde gayrimüslimlerin Türk ulusuna bütünüyle dahil edilme sürecinde beş önemli sorun saptamaktadır: reformların şartlı ve kısıtlı oluşu; mütekabiliyet yaklaşımının sürdürülmesi; cemaat bazlı temsil; global prestij kaygısı ve faydacılık; Kemalist milliyetçiliğe alternatif yeni Osmanlıcılık ve İslamcı milliyetçiliğin içkin sorunları.

While the non-Muslims constituted 2.5% of Turkey?s population in 1927, their percentage has now decreased to just 0.14%. They were a clear target for tacit exclusion and discrimination for the Turkish state. Has this government attitude ever changed? The study offers important insights into the definition of Turkish nationhood by mainstream political parties in Turkey in two major respects. First, it provides a rich original historical analysis of both the discourses and policies of Turkish governments and political parties with regard to non-Muslim citizens. Secondly, it looks into various Turkish nationalisms on a comparative basis, exploring the similarities and differences between all Turkish governments from 1923 to 2012. Based on an original empirical research on Prime Ministry archives, TBMM proceedings, and an extensive newspaper scanning, I find that conservative right-wing political parties in Turkey have generally demonstrated a more inclusive definition of Turkishness with regard to non-Muslims, than have the Kemalist nationalist-secular parties. Religious identity has consistently been a salient criterion for inclusion/exclusion. The thesis confirmed for the Turkish case, too, that nationalism as a contingent, multi-faceted, changing, and diverse phenomenon, just as elsewhere in the world, is a political struggle for hegemony, in which the contenders tend to utilize the hegemon?s language and habits with limited challenges. Specifically, the thesis identifies the challenges about full inclusion during AKP under five groups: conditional and restrictive nature of reforms, persistence of reciprocity approach, communal representation, pragmatism about global prestige, intrinsic problems of neo-Ottomanism and Islamist nationalism as viable substitutes.