Fear in Evliya Çelebi`s Seyahatname: Politics and historiography in a seventeenth century ottoman travelogue

Abstract

Bu çalışma on yedinci yüzyıl seyyahı Evliya Çelebi'nin Seyahatnâmesi'ndeki korku anlatılarını incelemektedir. Evliya Çelebi'nin on yedinci yüzyıl'da Osmanlı'daki dönüşüme nasıl iştirak ettiğini, bu dönüşümü nasıl gözlemlediğini ve değerlendirdiğini anlamak için Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde korku (havf) kelimesinin kullanımları incelenmiştir. Bu bağlamda, bu çalışma farklı politik aktörlerin on yedinci yüzyıl dönüşümünü nasıl kavradığı ve kendi dünyalarında nelerden korktuklarını ele almak için Evliya Çelebi'nin kendi korkularına ve Evliya Çelebi tarafından anlatılan diğer politik aktörlerin korkularına yoğunlaşmaktadır. Evliya Çelebi'nin kendi korkuları dört başlık altında sınıflandırılmıştır: merkez-kaç kuvvetlerden korku, doğaüstü varlıklardan korku, doğadan korku ve Tanrı'dan korku. Akabinde, bu çalışma Evliya Çelebi'nin anlatısında en çok korku salan politik figür olarak resmedilen on yedinci yüzyıl paşalarından İbşir Mustafa Paşa'yı anlamaya çalışmaktadır. Bu noktada amaç, bir birinci şahıs anlatısını yani Seyahatnâme'yi, tarihin bir kaynağı olarak kullanmaktır. Bu amaçla Seyahatnâme'deki korku anlatıları Îsâ-zâde Târîhi, Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi'-Nâmesi, Târih-i Gılmânî, Târih-i Nâ'ima, and Solak-zâde Tarihi gibi Seyahatname'nin çağdaşı anlatı kaynakları ile karşılaştırılmaktadır. Çalışmanın sonuçları şöyledir: İlk olarak, Evliya Çelebi çoğunlukla haydut korkusu ya da paşa korkusu gibi `dünyevi` korkuları dillendirmektedir. Bu sebeple, korku öznelerini çalışırken özgül tarihsel bağlamlarını hesaba katmak zorunludur. Bu çalışma için bu özgül tarihsel bağlam on yedinci yüzyıl Osmanlı Devleti'nin siyaseti ve hegemonyasının sınırlarıdır. Bunun yanında bu tez Evliya Çelebi'nin korku tasvirlerindeki tercihlerinin sadece patronaj ilişkileri ve kariyer hedefleri çerçevesinde yapılmadığını göstermektedir. İbşir Mustafa Paşa vakasında Evliya Çelebi'nin korku kelimesini kullanımlarındaki değişimler, kişisel çıkarlarının ve politik görüşlerinin de on yedinci yüzyıl Osmanlı siyasetini değerlendirirken onu etkilediğini ortaya koymuştur.Anahtar sözcükler: Evliya Çelebi, Seyahatnâme, korku, havf, duygular tarihi, birinci şahıs anlatısı, İbşir Mustafa Paşa, on yedinci yüzyıl, dönüşüm, devlet

This thesis explores the narratives of fear in the travelogue of the seventeenth century Ottoman traveler Evliya Çelebi. Evliya Çelebi's uses of the word `fear` (havf) in the Seyahatnâme (the Book of Travels) is examined to understand how this prominent traveler participated in, observed, and commented upon the seventeenth century Ottoman transformations. In this respect, this research focuses on Evliya Çelebi's own fears and the fears of other political actors which he narrated to discuss how different political actors perceived the seventeenth century transformations and what they feared about their world. Evliya Çelebi's own fears are categorized under four titles: the fears of centrifugal subjects, the fears of supernatural beings, the fear of nature, and the fear of God. Then, this study seeks to understand the most fearful figure, a seventeenth century Ottoman pasha, namely İbşir Mustafa Pasha, in Evliya Çelebi's account. Here the aim is to use a first-person narrative, the Seyahatnâme, as a source of history. With this aim, the narratives of fear are compared with contemporary narrative sources like Îsâ-zâde Târîhi, Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi'-Nâmesi, Târih-i Gılmânî, Târih-i Nâ'ima, and Solak-zâde Tarihi. The results of this study are as follows: First, Evliya Çelebi mostly expresses `worldly` fears, such as the fears of robbers and pashas. Therefore specific historical contexts must be considered in studying the subjects of fear, in this case, the seventeenth-century Ottoman state's politics and limits of its hegemony. This thesis has also shown that Evliya Çelebi's choices in his depiction of fear were not shaped solely by his patronage relations and career path. The shifts in Evliya Çelebi's use of the word `fear` in the case of İbşir Mustafa Pasha show that his personal interests and political views also shaped his interpretations of seventeenth-century Ottoman politics.Keywords: Evliya Çelebi, the Seyahatnâme, fear, havf, the history of emotions, first - person narrative, İbşir Mustafa Pasha, the seventeenth century, transformation, state