Multiculturalism in Turkey: Imaginaries of cultural diversity and the conundrum of recognition

Abstract

Bu tezde sıradan Türk vatandaşlarının son on yıl içinde Türk devletinin Kürt sorununa ilişkin izlediği kültür politikalarındaki değişimi anlamlandırma biçimleri incelenmektedir. Kendini Türk Sünni-Müslüman kimliğiyle tanımlayan on dört kişiyle yapılan derinlemesine görüşmelerden yola çıkılarak, kolektif aidiyet ve ötekiliğin egemen kimliğe mensup özneler tarafından nasıl tahayyül edildiği ve bu anlatıların Türkiye'deki kimlik temelli yapısal eşitsizliklere dair neler söylediği sorgulanmıştır. Neoliberal çokkültürcülüğün analitik çerçevesini çizdiği çalışma, tanımayı, siyasal cemaati çeşitlilik-içinde-birlik söylemi içerisinde yeniden kurma maksatlı bir idari proje olarak ele alıyor. Bu minvalde üç belirgin idari mekanizma saptanmıştır: Siyasetin kültürelleştirilmesi; kamusal ve özel alanın sırasıyla evrensel ve tikel olana tekabül edecek biçimde birbirinden ayrılması; arzu edilen ile arzu edilmeyen öznelliklerin kendi kendinden sorumlu olmanın ahlaki yasasını tariflediği neoliberal vatandaş modeli üzerinden ayrımının yapılması. Bir açmaz olarak tanıma, araştırma verilerini neoliberal çokkültürcülüğün toplumsal alandaki tezahürü olarak görülen Kürt kimliğini tanıma ve inkarın birbiriyle ilişkiselliğini ortaya koyması açısından değerlendirmektedir. Bu anlamda, tanıma ve inkarın, ötekinin farklılığını ne ölçüde siyasallaştırdığıyla bağlantılı olduğu görülmektedir. İkincil olarak, çalışma, bu açmazın egemen özneler tarafından gündelik hayatta nasıl deneyimlendiğine odaklanıyor ve Kürtlüğün gündelik tezahürleriyle karşılaşma anlarında ulusun bütünlüğünü bozan Kürt fantazisinin Türklüğün duygulanımsal yeniden üretimiyle ilişkisini tartışıyor. Araştırmanın öne sürdüğü temel argüman, incelenen kurumsal, söylemsel ve duygulanımsal düzlemde daha etkin bir milliyetçiliğin, Kürtlerin hak taleplerini temelsizleştirmek isterken aynı zamanda siyasallaşmış kolektif farklılık karşısında Türklüğün kaideselliğini yeniden üretmek biçiminde işlevsellik kazandığıdır.

This thesis examines how ordinary Turkish citizens perceive and respond to changes throughout the last decade in the cultural politics of the Turkish state regarding the Kurdish question. Based on in-depth interviews with fourteen Turkish Sunni-Muslim individuals, I aim to understand how collective belonging and otherness is imagined by subjects of the dominant identity and what do these narratives tell about identity-based structural inequalities in Turkey. Setting neoliberal multiculturalism as the analytical framework of the study, I take recognition to be a governmental project to reconstruct the political community within the rhetoric of unity-in-diversity. Three pivotal mechanisms of government are discerned to be in operation: Culturalization of politics; demarcation of the public and private spheres as respectively realms of universality and particularity; and differentiation between desirable and undesirable subjectivities via the neoliberal trope of responsible-moral citizen. The resulting explanatory scheme is the conundrum of recognition, intended to delineate that recognition of the Kurdish identity goes hand in hand with its denial according to the extent to which difference is politicized by the Other. Second, this conundrum is daily experienced by Turkish subjects in such ways that Turkishness is affectively reproduced in everyday encounters with the manifestations of Kurdishness, whereby the latter is fantasized as disrupting the otherwise possible wholeness of the nation. It is the main argument of the study that within the institutional, discursive and affective ground at hand, nationalism is functioning in more effective ways to undermine the right-claims of Kurds when coevally reproducing the normativity of Turkishness in the face of politicized group difference.