Gendered lifeways in Central Anatolia in the Neolithic and the Early Chalcolithic Periods (8500 – 5000 BC)

Abstract

Cinsiyet herkesin kimliğinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu çalışmanın amacı İç Anadolu Bölgesi'nde Neolitik dönemin başından Erken Kalkolitik dönemin sonuna kadar toplumsal cinsiyet rollerinin nasıl değiştiğini incelemektir. Bu bölgedeki kimi yerleşim yerlerinde cinsiyet konusu ele alınmışsa da, bu çalışmalar yerleşim yeri odaklı yorumların ötesine geçmemiştir. Bu tez çalışması konuya daha geniş bir perspektiften bakarak İç Anadolu'da birkaç binyıl gibi uzun bir zaman dilimi boyunca yaşanan değişiklikleri inceler. Bu da, toplumsal cinsiyet konusuna yeni yorumlar ve bakış açıları ile eğilmemizi sağlar. Araştırma iki farklı alandan verileri bir araya getirir. Bir yandan ölü gömme şekilleri, iskelet analizleri ve mezar hediyeleri de dahil ölü gömme adetleri incelenirken, bir yandan da figürinler, duvar resimleri ile kabartma desenli vazolar gibi görsel araçlar üzerindeki insan betimlemeleri ele alınmaktadır. Ölü gömme adetleri incelenen kişinin nasıl yaşadığını, beslenme şekillerini, sıklıkla tekrarladıkları hareketleri, hangi hastalıklara yakalandıklarını ve toplum tarafından nasıl görüldüklerini açığa çıkarır. İnsan betimlemeleri ise, belli başlı cinsiyetlerin bu betimlemeleri yapan kişilere göre nasıl stereotipleştirildiği ile ilgili ipuçları verir. Araştırmanın sonuçlarına göre erken dönemlerde cinsiyet açısından `eşitlik` göze çarparken kadın mezarları ve betimlemeleri Neolitik dönemin sonlarına doğru giderek öne çıkmaya başlar. M.Ö. 6500'den itibaren görülmeye başlayan bu artış Erken Kalkolitik dönemde de artarak devam eder.Anahtar Kelimeler: Neolitik dönem, Kalkolitik dönem, Toplumsal cinsiyet teorisi, tarihöncesi yerleşimler, Boncuklu Höyük, Aşıklı Höyük, Çatalhöyük, Köşk Höyük

Gender is an important part of every person's identity. This study aims to investigate how gender roles changed from the beginning of the Neolithic to the end of the Early Chalcolithic in Central Anatolia. Although gender has been a topic of discussion at some sites, such studies have mainly remained site-based interpretations. The supra-regional perspective taken in this study investigates long term changes over several millennia in Central Anatolia enabling new interpretations and insights. The research concentrates on mortuary practices including burial treatments, skeletal analyses and grave goods as well as visual representations of humans by incorporating the data from figurines, wall paintings and relief decorated pottery. Studying mortuary practices gives us extensive information about the way people lived, their diet, habitual activities and illnesses as well as the way how they may have been regarded by the societies in which they lived in. Anthropomorphic representations, on the other hand, shed light on how certain genders were stereotyped in the makers' minds. Based on the results of the study, there seems to be equality in terms of gender in the earlier periods across the various sites selected. Female representations and burials become more predominant towards the end of the Neolithic, after 6500 BC, and this predominance increases in the subsequent Early Chalcolithic period.Keywords: Neolithic period, Chalcolithic period, Gender theory, prehistoric settlements, Boncuklu Höyük, Aşıklı, Çatalhöyük, Köşk Höyük