Contextualizing the fresco cycle of the life of Saint Francis at the Kalenderhane Mosque in Istanbul

Abstract

Dördüncü Haçlı Seferi, Konstantinopolis'in 1204 yılında işgal edilmesiyle Bizans İmparatorluğu tarihinin en dramatik anlarından birine damgasını vurmuştur. Ancak, Konstantinopolis'in yakılıp yıkıldığı ve talan edildiği bu dönemden günümüze gelebilmiş, Latin'lere ait şaşırtıcı bir sanat yapıtı bulunmaktadır: Aziz Fransis'in yaşam öyküsü döngüsü freskleri. Bu freskler, yedi yüzyıl boyunca bir yan şapelde saklı kaldıktan sonra 1967 yılında, daha önce Theotokos (Tanrı'nın Annesi Meryem) Kyriotissa manastır kompleksine ait bir Bizans kilisesi olan Kalenderhane Camii'nde gerçekleştirilen kazılar sırasında gün yüzüne çıkarıldılar. Aziz Fransis'in yaşamının anlatıldığı bu freskler, Katolik keşişin azizlik mertebesine yükseltildiği 1228 yılı sonrasına ve Konstantinopolis'in Bizanslılar tarafından 1261 yılında geri alınmasının öncesine tarihlenmektedirler. Fransis'in hayatının betimlendiği ve günümüze ulaşan en erken dönem freskler olarak kabul edilirler.Bu döngü, Haçlı Seferleri sonrasında Akdeniz'de ortaya çıkan hibrit sanat eserlerinin ilginç bir örneğidir. Mevcut araştırmalar döngüyü dört ana açıdan ele almışlardır: tarihi bağlamını ve banisini belirlemek; sahnelerini tanımlamak; diğer sanat eserleri ile biçemsel çağrışımlarını ortaya çıkarmak ve Bizans vita ikona formatı tercihini yorumlamak. Resim programında Doğulu ve Batılı unsurların göze çarpan birlikteliği ise daha az tartışılan ve araştırılan bir özelliğidir ve sıklıkla on üçüncü yüzyılda Katolik Kilisesi'nin ve Ortodoks Kilisesi'nin birleşmesine yönelik olarak yürütülmekte olan görüşmelerin yarattığı ortamı yansıttığı düşünülmektedir. Fresk döngüsü, kesinlikle Fransiskenler'in kiliselerin birleşmesine olan bağlılıkları ve Doğu Akdeniz'de yürüttükleri misyonerlik faaliyetleri bağlamında gerçekleştirdikleri ve belli bir amaca yönelik bir deneylemedir. Bununla beraber, bu tezde Doğulu ve Batılı unsurların döngüde birlikte yer almasının ve gözden kaçmış bazı ikonografik özelliklerinin farklı bir okumaya yol açabileceği savunulmaktadır. Döngünün bu yeni yorumu, dilenci tarikatının henüz yeni kutsanmış kurucusunun azizliğini meşrulaştırma çabasının ötesine geçmekte ve bağlamının yeniden derinlemesine ele alınmasını gerektirmektedir. Bu çalışma, görünenin ötesine bakmayı ve Akdeniz'de Haçlı Seferleri sonrasında devam etmekte olan güç ve ideoloji müzakereleri ışığında döngüyü çözümlemeyi amaçlamaktadır.

The Fourth Crusade marked one of the most dramatic moments of the Byzantine history: the occupation of Constantinople in 1204. However, there is one surviving example of artistic activity of the Latins from this period of plunder and destruction: the fresco cycle of Saint Francis. The cycle was discovered at the Kalenderhane Mosque, a former Byzantine church and part of the monastic complex of Theotokos (Mother of God) Kyriotissa, in 1967 after being sealed and hidden in an annexed chapel for seven centuries. The frescoes portraying Francis's life were painted shortly after the canonization of the saint in 1228 and prior to the reconquest of 1261. They are regarded as the earliest depictions of Francis's life on fresco.The cycle is an intriguing example of the hybrid works of art that emerged in the post-Crusade Mediterranean. Existing scholarship mainly focuses on four aspects of the cycle: establishing its historical setting and patronage; identifying its scenes; exploring its stylistic associations with other works of art; and interpreting the choice of Byzantine vita icon format. The notable ensemble of various Eastern and Western components in the program, a less discussed and researched aspect of the cycle, is commonly considered to reflect the thirteenth-century climate of the ongoing negotiations for the union of the Orthodox and Catholic Churches. The fresco cycle is definitely a product of the Franciscans' purposeful experimentation in the broader context of the commitment of the order to the communion of the churches and missionary activity in the Eastern Mediterranean. However, this thesis argues that the joint presence of Eastern and Western elements and some overlooked particularities of its iconography may also lead to a different reading. This new interpretation of the cycle goes beyond the attempt of the mendicant order to legitimize the sainthood of their recently canonized founder and requires an in-depth reconsideration of its context. This study aims to look beyond the visible and decipher the cycle in the light of the ongoing negotiations of power and ideology in the post-Crusade Mediterranean.