Interpreting anatolian crafts with contemporary design: Case of handmade socks

Abstract

Bu tez Türkiye'de el örgüsü çoraplar ekseninde, zanaatın güncel özelliklerini, güncel ve geleneksel bağlamı içerisinde inceler ve tasarım yaklaşımıyla sürdürülebilirliği için öneriler sunar. Bu tez için, el örgüsü çorapların geleneksel özellikleri ve günümüzdeki durumu, zanaatın tasarım ve sanat ile olan ilişkisindeki değişim göz önünde bulundurularak incelenmiştir. El örgüsü çoraplar geleneksel motifleri ve üretim yöntemleriyle işlevsel ve kültürel objeler olmasının yanı sıra bir kendini ifade etme yöntemi olarak da kullanılmıştır. Türkiye'deki geleneksel çorap motifleri dünyadaki diğer örneklerden isimleri ve anlamları sebebiyle ayrılmaktadır. Fakat çoraplarla ilgili az sayıda araştırma yapılmış olması ve sözlü geleneğin bir parçası olması sebebiyle geleneksel bilgiler yok olmaya, paylaşım ve kullanım oranı da azalmaya başlamıştır. Zanaatın işlevselliğini korumasına rağmen güncelliğini yitirmesi sebebiyle araştırma süreci başladı. Tez için, el örgüsü çorapların geleneksel özellikleri ve kullanım şekilleri dolayısıyla somut olmayan kültürel miras objeleri olması göz önünde bulundurularak, kültürün ve zanaatkarların sürdürülebilirliği için çeşitli koruma yöntemlerinden bahsedildi. Örgü örmenin kadın işi olarak sunulmasının tarihi gelişimi ve el işi ile cinsiyet arasındaki ilişki incelenerek, örgü örmenin cinsiyetten bağımsız bir eylem olduğu tartışıldı ve bu yaklaşımın yaygınlaştırılması için önerilerde bulunuldu.Bu tez iki kısımdan oluşmaktadır, birinci kısımda zanaatın sanat ve tasarımla olan ilişkisi, kültürel miras, el örgüsü çoraplar ve el ilişinin kadınlarla özdeşleştirilmiş bir zanaat haline gelişiyle ilgili güncel yaklaşımlar incelendi. İkinci kısımda ise tezin odağı olan el örgüsü çorapların sürdürülebilirliği için tarafımdan tasarlanmış beş proje önerisi sunuldu. Bu projelerin her biri çorapların farklı elemanlarının sürdürülebilirliği üzerine odaklanmaktadır; 1) Motive of View geleneksel çorap motiflerinin devamlılığını, 2) Türkiye'den Çoraplar el örgüsü çorapları kültürel miras nesneleri olarak, katılımcı bir biçimde arşivleyerek geleceğe taşımayı ve bunu yaparken de çorapları daha görünür kılmayı, 3) Co-knitting Project zanaatkarların, bilginin ve deneyimin aktarımını, 4) Holding Together el işi, emek ve değer üçgenini sorgulatmayı ve 5) Yenikaraağaç Köyü için hazırlanan kartpostallar ve önerilen rota çorapların daha görünür olan kültürel nesneler yanında yer almasını ve yerel kalkınmaya destek vererek çorapçılığın tekrar arzu edilen bir meslek haline gelmesini hedefler.Önerilen projeler çorapları işlevsel bağlamından koparmadan, zanaatkar ve kullanıcının katılımcı olarak ürünün ise kullanım nesnesi olarak devamlılığını ve sürdürülebilirliğini ön plana çıkarır. Projelerin hepsinde insanların farklı derecelerde katılımıyla çoraplar ile ilgilenen kitleyi genişletmek ve bilgiyi yaygınlaştırmak hedefleniyor. Bu tez çalışması kısıtlı sayıdaki geleneksel çorap incelemeleri içinde yer alarak, çorapların farklı açılardan varlığını sorgulatmayı ve çeşitli disiplinlerde uzmanlaşmış kişilerin el örgüsü çoraplar ile ilgili çalışmalarına ilham verebilmeyi hedeflemektedir.

This thesis focuses on traditional handmade socks in relation with other disciplines to find ways for craft's sustainability. Handmade socks are cultural objects representing a region with their traditional production techniques and identical motifs. In Turkey socks were used as a way of self-expression through colors, motifs, and compositions; the motifs give an identity to the socks since each of them has a name and a meaning which is distinguishing. In the thesis, both traditional and contemporary features of handmade socks are studied considering the interaction between arts, crafts, and design. Since handmade socks are part of Turkey's intangible cultural heritage, the conservation and ownership is studied as methods of sustaining the heritage and the craft. Finally, since sock knitting is often a feminized craft in Turkey, relation between gender and handicrafts is studied to find ways for enlarging the audience for the future of handmade socks and their makers' wellbeing.This thesis has two parts; 1) the literature and contemporary approaches are reviewed in the following fields; arts, crafts, and design, cultural heritage, handmade socks and gender studies. 2) Five projects are developed and presented that suggest ways for sustaining handmade socks. Each of these projects focus on different aspects of handmade socks: 1) Motive of View suggest re-considering and re-using traditional socks motifs, 2) Socks from Turkey archives handmade socks for future generations in an interactive and informal way that socks become more visible objects, 3) Co-knitting Project suggests a new way to transfer the knowledge and craftsmanship, 4) Holding Together investigates handicrafts, labor, and value through metaphorical use of material, and 5) re-branding Yenikaraagac as a socks production center through the postcards and cultural routes which will make the region more visible, help local development, and encourage villagers to become socks makers again.In this thesis, I suggest participatory projects to sustain the makers and handmade socks within the current context. Considering the limited number of works done ,in the field of handmade socks, this thesis propose novel approachesfor the sustainability of this craft.