Anonim şirketlerde özel denetim isteme hakkı açısından mahkemenin rolü

Abstract

Anonim şirketler hukukunda özel denetim isteme hakkı, pay sahiplerine mahkemenin atadığı uzman aracılığı ile belirli olaylara ilişkin olarak bilgi alma ve inceleme imkânı tanıyan bir haktır. Bu çalışmada, özel denetim isteme hakkının amacı, kapsamı ve kullanım şartları incelenmiş ve devamında özel denetçi atanması istemi ile mahkemeye yapılacak başvuru ve yargılamanın hukuki niteliği, usûl hukuku boyutunda ele alınmıştır. Diğer taraftan ise söz konusu hakkın pay sahiplerine ve azlığa özel denetimden beklenen faydayı sağlamasının pratikte mümkün olup olmadığı sorularına cevap aranmıştır. Özel denetim kurumu kanunumuzda girift bir sistem şeklinde öngörülmüş olmasına rağmen, pay sahiplerinin veya azlığın özel denetim sürecini başlatarak giriştikleri bu yolda kurumdan beklen faydanın sağlanabilmesi için etkili bir özel denetim sürecinin gerekliliği ortadadır. Bu da ancak, denetim süresince özel denetçinin inceleme ve bilgi alma hakkının kullanmasının önündeki engellerin kaldırılması, diğer bir deyişle şirket ile özel denetçi arasında yaşanacak ihtilafların mahkeme tarafından kesin olarak karara bağlanması ile mümkündür. Ne var ki, kanunumuzda mahkemenin vereceği ihtilafların halline yönelik kararların ne şekilde icra edileceği, ya da söz konusu kararlara aykırılığın yaptırımının ne olacağı hususunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu tezin amacı, özel denetim kurumunun düzenlenme amacına uygun bir biçimde, kanundaki mevcut boşluğun giderilmesine yönelik hukuki çareler aramaktır.

The right to request a special audit in joint stock companies is a right that allows shareholders to obtain and investigate information on certain events through an expert appointed by the court. This study examined the purpose, scope and conditions of use of the right to request a special audit, and examines the application requesting the appointment of a special auditor within the context of procedural law. This study also examined the practical considerations of providing the expected benefits of said right to the shareholders and the minority shareholders. Although the private audit institution is envisaged as an intricate system in our law, it is obvious that an effective special audit process is necessary in order to ensure the expected benefit from the institution by initiating the special audit process of the shareholders or the minority. This is only possible by removing the barriers to the private auditor's right to obtain information during the audit, in other words, through a final judgment by the court with regards to the disputes between the company and the private auditor. However, in our law there is no regulation on how and which decisions on the settlement of disputes will be enforced or what will be the sanction of non-compliance with these decisions. The aim of this thesis is to seek legal remedies for the elimination of the current gap in the law in accordance with the purpose of regulating the special audit institution.