III. Selı̇m Dönemı̇ İstanbul kültür ortamlarında müzı̇ğı̇n yerı̇

Abstract

Bu çalışmada, III. Selim döneminde İstanbul'un kültür ortamları, bu ortamlarda müziğin yerini, hangi çevrelerin birbirlerinden nasıl etkilendiği ve bu ortamlarda müziğin nasıl çeşitlendiği konu alınmaktadır. Müziğin, XVIII. yüzyıl İstanbullusu için ne ifade ettiği sorgulanarak, günlük hayat içerisinde ne derece etkin olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Sanata, özellikle müziğe büyük ilgisi olan III. Selim'in, dönemin sanat dünyasında yarattığı hareketlenmeden yola çıkarak, söz konusu hareketlenmenin nasıl Nizâm-ı Cedîd düşüncesinin bir parçası haline geldiği ve bu kapsamda neler yapılmaya çalışıldığı araştırılmıştır. Müzik- mekân ilişkisi çerçevesinde, şehirdeki yapı hiyerarşisinin müzik dünyasında yansımalarının nasıl olduğu, İstanbul'daki toplumsal yapı göz önünde bulundurularak, kültür çevrelerinin şehrin müziğine sağladığı katkılar ve hem günlük hayatta hem düşünce dünyasında müziğin çeşitli etkileri ve bağdaştırıcı rolü mercek altına alınmıştır. Şehirlinin müziği algılama biçimini anlamak, dinî, resmî ve kamusal alanlarda ne çeşit müziklerin icra edildiğini ve bu mekânlardaki müzisyen ve dinleyici profilini tespit etmek için oldukça önemlidir. Müziği üretenlerin hangi çevrelere mensup olduğu, müziğin nerede icra edildiği ve nasıl çeşitlendiği sorularına cevap olacağından hem mekân üzerinden hem kişiler üzerinden dönemin müzik dünyası aydınlatılmaya çalışılmıştır. Toplumsal verilerden dönemin müziğini anlamakla birlikte, dönemin müziğinden XVIII. yüzyıl Osmanlı toplumu hakkında da bazı tespitler yapılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Müzik, İstanbul Müziği, Osmanlı Müziği, III. Selim, Kültür Ortamları, Üst Kültür, Merkez Kültür-Çevre Kültürler, Mehter, Enderun.

In this study, during the reign of Sultan Selim III, the culture environment of Istanbul, the issue of music in this environment, which society groups are influenced by each other by how and how the music is diversified in this environment is discussed. By questioning what the music means for the citizens in Istanbul in the century of XVIII, it has been tried to perceive how effective it is in daily life. By considering the movement in the art world whose pioneer was Sultan Selim III who had great interest in the art, especially in the music, it has been researched how this movement had become a part of Nizâm-ı Cedîd thought and what was being done in this context. How the building hierarchy in the city is reflected in the music world, the contribution of cultural environment to the music of the city by considering the social structure in Istanbul, and various influences and adapter role of music both in daily life and in the world of thought is examined under the music-place frame. Understanding the form of musical perception of urban people is crucial for determining what kind of music is performed in religious, official and public spaces and the profiles of musicians and listeners in these spaces. The music world of this period has been tried to be illuminated in terms of both the space and the people to answer the questions which society groups the music producers belonged to, where the music was performed and how it was diversified. As well as to comprehend the music in this period with the help of social data, some detections were also made about the Ottoman society in the century of XVIII with the help of music in this period.Key Words: Music, Istanbul Music, Ottoman Music, III. Selim, Cultural Environments, High Culture, Central Culture-Environmental Cultures, Mehter, Enderun.