Mudurnu çayı havzası`nın (Taşburun–Abant gölü batısı arası) flüvyo-tektonik jeomorfolojisi

Abstract

Çalışma sahası Sakarya il sınırları içindeki Taşburun ile Bolu il sınırları içinde kalan Abant Gölü'nün batısı arasında yer almaktadır. Sahayı drene eden ana akarsu Mudurnu Çayı'dır. Dünyanın en önemli doğrultu atımlı faylarından biri olan sağ–yanal Kuzey Anadolu Fayı çalışma sahası içindeki başlıca yapısal unsurdur ve orta ve güney kol olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır. Kanal eğimlerini ve patternlerini etkileyen tektoniğe karşı çok hassas olan akarsular, bu çalışmanın başlıca odak noktasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, tektonik hareketlerin akarsular üzerine olan etkilerini ortaya koymak için 34 akarsu havzası seçilmiş ve seçilen bu havzalara hipsometrik ve morfometrik indisler uygulanmıştır. Ayrıca bu 34 havzanın ana akarsularına ait akarsu boyuna profilleri çizilmiştir. Çünkü akarsu boyuna profilleri tektonik aktivitenin önemli işaretçilerinden bir olmalarının yanı sıra bu profiller üzerindeki düzensizlikler ya da anomaliler flüvyal süreçlerin fay hareketlerine özellikle de dikey yer değiştirmelere bağlı olarak gelişen deformasyona verdikleri başlıca cevap olduğundan önemlidir. Havzanın güneyindeki ve kuzeyindeki akarsular arasında ötelenme miktarları bakımından farklılık olduğu gibi, fay segmentleri üzerindeki ötelenme miktarları da farklıdır. Havzanın güneyindeki akarsular üzerinde ötelenme miktarları yüksektir. Güney kolun batıdaki kısmını oluşturan Acalla Fayı'nın kestiği Acalla Deresi üzerindeki ötelenme miktarı 6,9 km ile havzada ölçülen en yüksek değerdir. Havzaya uygulanan hipsometrik ve morfometrik analizlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde Acalla ve Karapınar dereleri arasında kalan havzanın güneybatısındaki kesimin tektonik olarak havzanın en aktif kısmını oluşturduğu görülmektedir.

The study area is located between Taşburun (Sakarya) and the west of Lake Abant (Bolu). The main river which drains the area is Mudurnu River. The right-lateral the North Anatolian Fault, is one of the world's most important strike–slip faults, is the major structural element in this area and split into two major branches, the middle and the southern branches. Rivers have been a major focus of this study because they are very sensitive to tectonic forcing their channel gradient and patterns. On this basis, to determine the effects of tectonic movements on rivers have been selected 34 river basins and have been applied hypsometric and morphometric analyses on them. It has been also produced the longitudinal profile of the selected rivers because longitudinal river profiles are an important indicator of tectonic activity and the irregularities in longitudinal profiles are the main response of fluvial processes to the deformation by fault movements, especially the vertical displacements. The amount of offset is different between the rivers in the southern part and the northern part of the basin, even along the segment of the same fault. The rivers on the south of the basin have larger offsets and it has been measured the larger amount of the offset on the Acalla Fault which is the southern branch of the North Anatolian Fault. As the result of the hypsometric and morphometric analyses, the southwest part of the area, between Acalla River and Karapınar River, is the most tectonically active part of the basin.