Döviz kuru volatilitesi ekseninde ticaret dengesini etkileyen faktörler: Türkiye ve BRICS ülkeleri için ampirik bir analiz

Abstract

Döviz kurlarında artan volatilite, çoğu ülkelerin ticaretlerini doğrudan veya dolaylı olsun, önemli bir şekilde etkilemektedir. Özellikle finansal krizler döneminde, döviz kurlarında meydana gelen aşırı dalgalanmalar, bu etkiyi daha da arttırmaktadır. Bununla birlikte, dış ticaret dengesini etkileyen birtakım makroekonomik ve finansal faktörler de vardır. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı, Türkiye ve BRICS ülkelerinin ticaret dengelerini etkileyen faktörleri araştırmaktır. İlk önce, ARDL modeli kullanılarak, sadece Türkiye'nin ticaret dengesini etkileyen faktörleri incelenmektedir. Daha sonra, dinamik panel veri yöntemleriyle, Türkiye ile birlikte BRİCS ülkeleri de incelenmektedir.Birinci modelin bulguları, para arzının Türkiye'nin ticaret dengesini pozitif bir şekilde etkilediğini göstermektedir. Diğer yandan, döviz kuru volatilitesi, iktisadi büyüme oranı, petrol fiyatları, altın fiyatları ve son finansal krize ilişkin kukla değişkeni, ticaret dengesini negatif bir şekilde etkiledikleri görülmektedir. İkinci modelde ise, Türkiye ve BRICS ülkelerinin ticaret dengeleri, ilk önce kendi gecikmeli değerlerinden, daha sonra da reel döviz kurları, para arzı ve enflasyon oranlarından pozitif bir şekilde etkilenmektedirler. Ancak, bu ülkelerdeki altın fiyatları ile ticaret dengesi ilişkisinin negatif olduğu görülmektedir. Diğer değişkenler ise, istatistiksel olarak anlamsız oldukları belirtilmektedir.

The increased volatility in exchange rates has significantly affected the trade balances of many countries both directly and indirectly. These effects have been more severe especially during the periods of financial crisis known for the excessive fluctuations in exchange rates. In addition, there are also several macroeconomic and financial variables affecting trade balance. In this context, the aim of this study is to analyze the factors affecting trade balances of Turkey and BRICS countries. First of all, it analyzes the factors affecting trade balance of Turkey using ARDL model. After that, together with Turkey it also examines BRICS countries using dynamic panel data analysis. In the first model, findings show that money supply positively affects the trade balance of Turkey. On the other hand, exchange rate volatility, economic growth, crude oil prices, gold prices and the dummy variable representing the latest financial crisis are seen to have a negative effect on Turkey's trade balance. In the second model, the lagged values of trade balances, real exchange rates, money supply and inflation rates are shown to be the main factors positively affecting trade balances of Turkey and BRICS countries. However, the relationship between gold prices and the trade balances of these countries is seen to be negative while the other variables used in the model have been statistically insignificant.