Kan bağışının vericilerin hematolojik parametrelerine ve oksidan durumlarına etkileri

Abstract

ÖZET Sünbül S, Kan bağışının vericilerin hematolojik parametrelerine ve oksidan durumlarına etkileri, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyokimya ve Klinik Biyokimya Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, Kırıkkale, 2005 Kan bağışında 450 mL kan alındığında yaklaşık 225 mg demir kaybı olmakta ve mobilize olan demir depolarında azalma meydana gelmektedir. Daha sonra demir emiliminde artış olmasıyla demir depoları kısmen tazelenmektedir. Depolama veya transfer proteinlerine bağlı bulunmayan demir iyonları zarar verici serbest radikal reaksiyonlarını uyardığı için tehlikeli olabilir. Bu çalışmada kan bağışı yapanlarda 4 aylık bir sürede hematolojik ve demir metabolizmasıyla ilgili parametreleri, oksidan durumu ve bu parametrelerin birbirleriyle olan ilişkilerini ortaya koymaya çalıştık. Ortalama yaşları 34±7 olan 28 erkek gönüllüden kan bağışından önce ve kan bağışından 1 hafta, 1 ay, 2 ay, 3 ay ve 4 ay sonra alınan kan örneklerinde tam kan sayımı ve retikülosit, serum Fe, UIBC, ferritin, seruloplazmin ve haptoglobini, plazma MDA ve NO' su, eritrosit MDA ve GSH' ı ölçüldü. TIBC ve transferrin saturasyonu hesaplandı. Hb, Htc ve eritrosit değerlerinin bağış sonrası 1. hafta en düşük düzeye inip 1. Ayda normale dönmesi ve retikülositin 1. Hafta en yüksek değerine ulaşıp sonra azalması literatür bulgularıyla uyumluydu. Bu düzelmeye karşılık MCV, serum Fe ve transferrin saturasyonunun 4 ay boyunca başlangıç seviyesinin anlamlı şekilde altında kalması, ferritinin 4. ayın sonunda hala başlangıç düzeyine ulaşamaması kan bağışına bağlı gelişen Fe kaybının 4 ay süresince tam olarak yerine konamadığını ortaya koymuştur. Kan bağışından sonra plazma ve eritrosit MDA seviyeleri azaldı ve 4 ay boyunca anlamlı olarak düşük kaldı. Haptoglobin ve seruloplazmin seviyeleri arttı ve 4 ay boyunca yüksek seyretti. NO ise kan bağışından sonra 2. Aya kadar arttı, sonra düşmesine rağmen ilk değerin üstünde kaldı.VI Haptoglobindeki artış genç eritrositlerin daha az intravasküler hemolize uğramaları nedeniyle dolaşımdan uzaklaştırılan haptoglobin miktarındaki azalmaya bağlı olabilir. Eritropoetin endotel hücrelerinde NOS ekspresyonunu ve aktivitesini artırır, seruloplazmine eritropoetik stres sonrası gereksinimin artar. NO ve seruloplazmindaki artış eritropoez için eritroid dokuya yeterli demir sağlamak için olabilir. Sonuç olarak eritropoezin indüklenmesi demirin artmış kullanımı yolu ile serbest Fe miktarında bir azalmaya yol açarak serbest demirin LPO' daki rolü nedeniyle oksidan streste bir azalmaya yol açıyor görülmektedir. Serum Fe düzeyi ile MDA arasında anlamlı bir korelasyon olmaması plazma ve eritrosit MDA düzeyinin çok daha karmaşık bir ilişkiler örgüsü sonucu belirlendiğini telkin eder. Kan bağışının bir şekilde bu faktörleri etkileyerek oksidan stresi azalttığını düşünüyoruz. Anahtar Kelimeler: Kan bağışı, tam kan sayımı, demir, lipit peroksidasyonu

ABSTRACT Sunbul S, The effects of blood donation to donors hematological parameters and oxidan status. University of Kırıkkale, Faculty of Medicine, Department of Biochemistry, Specialization Thesis, Kırıkkale 2005. When 450 ml of blood is taken in a donation approximately 225 mg of iron will be lost and a decrease in mobilisable iron stores occurs. Subsequently iron absorption increase and iron stores are partly replenished. Iron ions not safely binded in storage or transfer proteins can be hazardous because they can stimulate damaging free radical reactions. In this study we investigate hematological parameters, iron metabolism and oxidan status for 4 months after blood donation in blood donors. Blood samples were taken before the blood donation, 1 week, 1 month, 2 month, 3 month and 4 month after the blood donation from 28 male volunteer whose mean age was 34+7. CBC, reticulocyte, serum Fe, UIBC, ferritin, ceruloplasmin and haptoglobin, plasma MDA and NO, erythrocyte MDA and GSH measured in these samples. TIBC and transferrin saturation were calculated. One week after the blood donation Hb, Htc and erythrocyte levels were lowest and turned to initial levels after 1 month the blood donation. Reticulocyte levels were highest 1 week after the donation and then decreased. These findings were in accordance with the literature. In spite of this improvement MCV, serum Fe and transferrin saturation were significantly under the initial levels for 4 months and ferritin didn't reached the initial levels after 4 month. These findings showed that iron losses after the blood donation didn't replaced after 4 month. After the blood donation plasma ve erythrocyte MDA levels decreased and remained significantly under the initial levels, haptoglobin and ceruloplasmin levels increased and remained over the initial levels for 4 month. NO increased for 2 months and then decreased, but remained overVIII the initial level after 4 month. Because young erythrocytes undergo less intravasculer hemolysis, decreasing of removal of haptoglobin may explain increase of haptoglobin. Erythropoietin increases NOS expression and activity in endothelial cells. After erythropoietic stress ceruloplasmin requirement increases. Increase of NO and ceruloplasmin may lead to iron supplementation to erythroid tissue. In conclusion we think that induction of erythropoiesis leading a decrease at the amount of free iron by increasing the iron use. This leading a decrease at the oxidative stress because free iron plays important role in lipid peroxidation. Since there is no significant corelation between serum Fe levels and MDA, we think that plasma and erythrocyte MDA levels are determined by complex associations, but blood donation affect these factors and decrease oxidative stress. Key Words: Blood donation, CBC, iron, lipid peroxidation