Kaptan-ı Deryalıktan üç kıta valiliğine Çengeloğlu Tahir Paşa`nın hayatı,askeri,idari ve ilmi yönü

Abstract

Bu çalışmada XIX. Yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan II. Mahmut ve Abdülmecid han dönemlerinin önemli asker ve Osmanlı Devlet adamlarından biri olan Çengeloğlu Tahir Paşa'nın biyografisi ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda Batıya açılma, reform programına model arayışları, isyanlar ve merkeziyetçilik politikalarının ağırlık kazandığı bu dönemin en önemli simalarından biri olan Mehmet Tahir Paşa'nın biyografisi aynı zamanda bir dönemin panoramasıdır. Dolayısıyla bu çalışmada Mehmet Tahir Paşa merkez alınarak II.Mahmut devri başlarından Abdülmecid han devri ortalarına kadar Osmanlı Devleti'nin dış siyaseti, içeride yaşanan siyasi, askeri ve sosyal çalkantılarına ait perde arkası olaylar azda olsa sunulmaya çalışılmaktadır.Çengeloğlu Tahir Paşa'nın doğum tarihi tam olarak bilinememektedir. Halil kaptan adlı kişinin gemisiyle Cezayir ve Mısır sularında uzun zaman gezmiş ve aynı kaptana damat olmuştur. Daha sonra İstanbul'a gelerek tersaneye girmiştir. Zeki, yabancı dil bilen usta bir denizci olduğundan hızla ilerlemiştir. Çengeloğlu Tahir Paşa 1826 yılında Yunan isyanını bastırmakla görevlendirildi. 1827 yılında Navarin Deniz Muharebesi sırasında Osmanlı donanmasının kaptanlarından biriydi. Başarılarının ardından 1828 yılında patrona rütbesini aldı. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda bu rütbe ile üzerine Kara kuvvetlerine geçerek `fedai tabyası veya fadailer grubu` (kara kuvvetleri) başında olarak Şumnu savunmasına katıldı. ve Fransız gemileri tarafından kuşatılan Sakız adasının yardımına gönderildi. Daha sonra 1830 tarihinde Cezayir kuşatması sırasında Fransızlarla müzakere için görevlendirildi. 17 Kasım 1832 tarihinde ilk kez Kaptan-ı Derya oldu. 4 yıl bu görevde kaldı. Nisan-Mayıs 1836 tarihleri arasında Trablusgarb'da hizmette bulundu. 11 Kasım 1836 tarihinde Tophane Müşiri olarak atandı. Mart 1837'de Trablusgarp'a gidip bu eyaleti ıslah ile görevlendirildi ve oradan Temmuz 1837'de ayrıldı. 5 Mart 1838 tarihinde `Meclis-i Vala` üyesi oldu. Temmuz 1838 tarihinde Aydın müşirliğine getirildi. Daha sonra Abdülmecid döneminde 30 Mart 1841 tarihinde tekrar Kaptan-ı Derya görevine atandı. Bu sefer 9 Şubat 1843 tarihine kadar 2 yıl bu görevi sürdürdü. Kasım 1845'te Edirne valisi olarak tayin edildi ve Haziran 1847'de bu görevden istifa ederek ayrıldı. Haziran 1847'de Bosna Valisi olarak atandı. Tüm bu başarılarının ardından Mayıs 1850'de Çengeloğlu Tahir Paşa Bosna Valiliği görevi başına iken vefat etmiş, cenazesi İstanbul'a getirilerek Mahmudi fesli ve kitabeli mezar taşı olan Eyüp'teki hazireye defnedilmiştir.Anahtar Kelimeler: Tahir Paşa, II. Mahmut, Trablusgarp, Edirne, Bosna, Navarin, Cezayir, Kaptan-ı Derya, Aydın

This study handles the biography of Çengeloğlu Tahir Pasha, an important Ottoman soldier and statesman of the eras of the sultans Mahmud II and Abdülmecid, who lived in the first half of the 19th century. The biography of Mehmet Tahir Pasha, who is one of the most important personalities of that era when opening to the West, search for a model for the reform program, rebellions and centrist policies gained importance in the Ottoman Empire, is also the panorama of an era. Therefore, this study tries to present, even a little, the foreign policy of the Ottoman state, and the background of the domestic political, military and social upheavals from the beginning of Mahmud II era to mid-Abdülmecid era by focusing on Mehmet Tahir Pasha.The exact birth date of Çengeloğlu Tahir Pasha is unknown. He has navigated the seas of Algeria and Egypt for a long time onboard a ship that belonged to the person called Master Halil to whom he has become a son-in-law. Then, he came to Istanbul, where he started to work in the shipyard. Since he was a clever, skilled mariner who could speak foreign language, he has made quick progress. He was assigned to quell the Greek rebellion in 1826. He was one of the Ottoman navy captains during the Battle of Navarino in 1827. He was promoted to vice-admiral in 1828. During the Russo-Turkish War of 1828-1829, he shifted to the army with this rank to participate in the defense of Shumen, commanding a `bastion or group of fedai (kind of commandos of the time)`; and he was sent to the Chios Island that was besieged by the French warships. In 1830, he was assigned to carry out the negotiations with the French during the siege of Algeria. He became the Admiral-in-Chief for the first time on November 17, 1832. He served in this duty for 4 years. Then, he served in Tripoli in April-May 1836. On November 11, 1836, Mehmet Tahir Pasha was appointed as the Marshall of Tophane. In March 1837, he was assigned to reform Tripoli where he left in July 1837. On March 5, 1838, he became a member of `Meclis-i Vala` (Supreme Court). In July 1838, he was appointed as the Marshall of Aydın. Then, he was reappointed as the Admiral-in-Chief on March 30, 1841 in the Abdülmecid era. This time, he performed this duty for 2 years until February 9, 1843. In November 1845, he was appointed as Governor to Edirne, and he resigned from this office in June 1847. In June 1847, he was appointed as Governor to Bosnia. In May 1850, Çengeloğlu Tahir Pasha passed away while he was the Governor of Bosnia; his body was brought to Istanbul and buried in a special burial place in Eyup, which has a tombstone decorated with a stone fez and epitaph.Keywords: Tahir Pasha, Mahmud II, Tripoli, Edirne, Bosnia, Navarino,Algeria, Admiral-in-Chief, Aydın