Primer fibromiyaljili hastalarda oksidatif stres ve eritrosit deformabilite değişikliklerinin değerlendirilmesi

Abstract

Fibromiyalji sendromu (FMS) yaygın musküloskelatal ağrı ve spesifik anatomik bölgelerde hassas noktaların varlığı ile karakterize; uyku bozukluğu, sabah tutukluğu, yorgunluk, parestezi ve subjektif şişlik gibi pek çok semptomun eşlik ettiği, eklem dışı, kronik romatizmal bir hastalıktır. Etiyopatogenezi henüz tam olarak bilinmemektedir. Geçerli genel kanı multifaktöryel olduğu yönündedir. Genetik faktörler, kas anormallikleri, otonomik ve santral sinir sistemi bozuklukları, psikolojik faktörler, nöroendokrin anormallikler ve uyku bozuklukları nedensel faktörler olarak araştırılmıştır. Son zamanlarda oksidatif stres (OS)'in de etiyopatogenezde rolü olabileceği üzerinde durulmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda primer fibromiyaljili hastalarda OS ve OS'yle ilişkili olabilecek eritrosit deformabilite değişikliklerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmaya yaş ortalaması 34,69 ± 8,14 yıl olan 23 primer FMS'li kadın hasta (fibromiyalji grubu) ve yaş ortalaması 34,95 ± 7,76 yıl olan 20 sağlıklı kadın (kontrol grubu) dahil edildi. Tüm olgulara klinik değerlendirme ölçekleri olarak Fibromiyalji Etki Sorgulaması (FES), Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve Vizüel Analog Skala (VAS) uygulandı ve fizik muayenede tespit edilen hassas nokta sayıları kaydedildi. Her iki grupta OS'yi değerlendirmek için plazma ve eritrositte oksidan durum paramatreleri olarak malondialdehit (MDA) ve nitrik oksit (NO), antioksidan durum parametreleri olarak ise süperoksit dismutaz (SOD) ve katalaz (CAT) düzeylerine bakıldı. Eritrosit deformabilite değişikliklerini saptamak için de eritrosit deformabilite indeksi (EDİ) ölçümleri yapıldı. Elde edilen tüm parametreler fibromiyalji ve kontrol grubu arasında istatistiksel olarak Mann-Whitney U testi ile karşılaştırıldı ve verilerin istatistiksel ilişkisini incelemek için Spearman korelasyon analizi kullanıldı. Fibromiyalji grubunda kontrol grubuna göre EDİ değeri anlamlı yüksek (p=0,034), eritrosit SOD düzeyi anlamlı düşük (p=0,005) ve eritrosit NO seviyesi anlamlı yüksek (p=0,035) saptandı. Diğer oksidan/antioksidan parametrelerde ise iki grup arasında anlamlı fark tespit edilmedi (p>0,05). Fibromiyalji grubunda EDİ değerleri ile oksidan/antioksidan durum parametreleri arasında herhangi bir korelasyon saptanmazken, SOD plazma ile VAS skoru değerleri arasında ve hassas nokta sayısı ile SOD ve CAT plazma değerleri arasında negatif bir korelasyon saptandı. Bu bulgular fibromiyaljili hastalarda OS varlığını ve OS ile eritrosit deformabilitesi değişikliklerinin bir sebep-sonuç ilişkisi içinde FMS etiyopatogenezinde rolü olabileceğini düşündürmektedir. Bu konuda daha kesin bir sonuca varmak için geniş serilerde ve OS ile ilişkili daha çok değişkenin araştırıldığı ileri klinik çalışmalara gereksinim olduğu kanaatindeyiz.Anahtar Kelimeler: Fibromiyalji, oksidatif stres, MDA, NO, SOD, eritrosit deformabilitesi

Fibromyalgia syndrome (FMS) is a chronic, non-articular rheumatologic disease that is characterized by widespread musculoskeletal pain and tenderness of specific anatomic sites. Sleep disturbances, morning stiffness, fatigue, paresthesia and subjective swelling usually accompany the disease. The etiology of FMS is still unknown but it is believed to be multifactorial. Genetic factors, muscle abnormalities, autonomic and central nervous system pathologies, psychological factors, neuro-endocrine abnormalities and sleep disturbances were evaluated as casual factors in FMS. Recently, it is suspected that oxidative stress (OS) can also play a role in FMS etiopathogenesis. Therefore in this study we aimed to assess OS and erythrocyte deformability alterations that can be associated with OS in patients with primary fibromyalgia. The study groups consisted of 23 women with primary FMS (fibromyalgia group) and 20 healthy women (control group) as control. Mean age of the fibromyalgia group was 34,69 ± 8,14 years and of control group 34,95 ± 7,76 years. Fibromyalgia Impact Questionnaire, Beck Depression Scale and Visual Analog Scale were applied to all subjects and tender points that were confirmed with physical examination were noted. In both groups plasma and erythrocyte malondialdehyde (MDA), nitric oxide (NO) levels were evaluated as oxidant status parameters and plasma and erythrocyte superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) levels were evaluated as anti-oxidant status parameters to assess oxidative stress. Erythrocyte deformability index (EDI) was measured for determining erythrocyte deformability alterations. Mann-Whitney U test was used for statistical comparison of groups and Spearman correlation test was used to assess relationship between parameters. Fibromyalgia patients had higher erythrocyte NO levels (p=0,035) and EDI (p=0,034); lower erythrocyte SOD levels (p=0,005) compared to controls. Other oxidant/anti-oxidant parameters had no significant difference between patients and controls (p>0,05). In fibromyalgia group while there was no correlation between EDI and oxidant/anti-oxidant status parameters, there was a negative correlation between plasma SOD and VAS score; and also plasma SOD, CAT and number of tender points. These findings suggest that OS may be seen in patients with fibromyalgia and OS and erythrocyte deformability alterations can play a role in FMS etiopathogenesis in a cause-consequence relation. Further clinical studies with larger series that assess more variable associated with OS are needed to have more accurate consequences.Keywords: Fibromyalgia, oxidative stress, MDA, NO, SOD, erythrocyte deformability