Elma ağaçlarında zararlı akdiken kırmızı örümceği, Tetranychus viennensis zacher (Acarina: Tetranychidae) ile avcısı Stethorus punctillum weise (Cole optera: Coccinellidae) arasındaki ilişkiler üzerinde araştırmalar

Abstract

58 ÖZET Elma yetiştiriciliğinde karşılaşılan sorunlardan birisi, bu kültür bitkisine zarar veren böcek ve kırmızı örümcekler ile savaş tır. Akdiken kırmızı örümceği (T. viennensis) de, meyvelerin normal büyüklük ve renk almalarına ve olgunlaşmalarına engel olan, ayrıca gelecek yılların meyve tutumunda azalmalara yol açan önemli bir zararlı dır. Bu çalışma ile T viennensis ' in önemli bir avcısı olan S.punctillum 'un laboratuvar koşullarında biyolojisi, larvalarının açlığa da yanma süreleri, cinsiyet oranı, değişik larva dönemlerinin T. viennensis1. i tüketim güçleri, larva ve erginlerinin işlevsel ve sayısal tepki tipleri, elma bahçelerinde kullanılan bazı tarımsal savaş ilaçlarının S. ' punctillum'a toksisiteleri ile arazide av ve avcının populasyon değişimleri, incelenmiştir. Materyal olarak T. viennensis ve S.punctillum kullanılmış olup, çalışma süresince üretimlerinde önemli bir sorunla karşılaşılmamıştır. S.punctillum' un 20,25 ve 30 C'de ergin öncesi gelişme süreleri sırasıyla ortalama 29.64, 16. 96 -ve 12.29 gün olarak saptanmış ve böylece sıcaklık artışı ile bu dönemlere ait sürelerin önemli ölçü de kısaldığı, buna karşılık doğal ölüm oranının düştüğü belirlenmiş tir. Aynı sıcaklıklarda erginlere ait ömür süreleri ise erkeklerde sırasıyla ortalama 158.15, 90.09 ve 73-95 gün ve dişilerde 172.81, 105.37 ve 76.O6 gün olarak bulunmuştur.Yine bu sıcaklıklarda dişilerin bırakabileceği yumurta sayıları incelenmiş ve sırasıyla ortalama 457.78,414.71 ve 362.86 adet olarak ortaya çıkarılmıştır. Bırakılan yumurtaların ovipozisyon süresince günlük dağılımı 20 C'de mütecanis bir şekilde seyrettiği halde, 25 ve 3Ö°C'de yaklaşık ilk 25 gün içerisinde oldukça yüksek olup, daha sonra tedricen azal maktadır. Farklı sıcaklıklarda yapılan denemelerde ilk önce S.punctillum' un bir döl için geçen süreleri sap t anmış, bur adan elde edilen yeriler yardımıyla da Pozantı ilçesinde (Adana) 1980-1981 yıllarında bu avcı böceğin yılda 5.4l-5.30 döl verebileceği teorik olarak hesaplanmıştır.59 Çalışmada S.punctillum1 un değişik larva dönemlerinin açlığa dayanma süreleri incelenmiş ve L 'in-0.70, Lp'nin 1.64, L,'ün 2.82 ve L'ün 3.51 gün açlığa dayanabildiği ortaya çıkarılmıştır. S.punctillum1 un cinsiyet oranı üzerinde yapılan denemede, erkeğin dişiye oranının 1.00:1.19 olduğu bulunmuştur. Larva dönemleri süresince S.punctillum' un toplam 601.03 T.vien- nensis yumurtasını veya 277.13 nimfini veya 59.86 ergin dişisini tüketebildiği;yine av yoğunluğuna karşı gösterdiği işlevsel tepkinin HOLLING'in II. tipine, sayısal tepkinin ise doğrudan tepki tipine uyduğu ortaya çıkarılmış olup, bu avcı böceğin bu özellikleri nedeniyle de iyi bir avcı tipini oluşturduğu belirlenmiştir. Elma bahçelerinde kullanılan tarımsal savaş ilaçlarından bazıları S.punctillum' un larva ve erginlerine daldırma ve kalıntı olmak üzere iki ayrı metodla denenmiş ve deltamethrin'in %100;azinphos -methyl, fenthion,pirimicarb ve propargite'in %75 ve üzerinde ;methi- dathion'un %51-75 arasında ;diflubenzuron' un yüksek dozu,phosalone ve tetradifon'un %25-50 arasında ve diflubenzuron'un düşük dozu,bromop- ropylate ve B. thur ingiensis ' in %25 'den daha düşük düzeyde etki gösterdiği ortaya çıkarılmıştır. Arazi çalışmalarının yürütüldüğü bahçelerde, özellikle Stethorus spp.'yi etkileyebilecek ilaç uygulamalarının kesilmesinden sonra ar tan T.viennensis populasy onunu Stethorus spp. populasyonu takip etmiş ve avını baskı altında tutabilecek bir düzeye ulaşmıştır. Aynı zamanda bu bahçelerde yapılan sayımlarda yine Stethorus türlerinin, diğer tetranychid avcılarına göre çok daha yüksek düzeylerde saptanmış olması, yukarıda elde edilen sonuçları doğrulamaktadır.

60 SUMMARY STUDIES ON THE INTERACTION BETWEEN HAWTHORN SPIDER MITE, TETRANYCHUS VIENNENSIS ZACHER (ACARINA :TETRANYCHIDAE), INJURIOUS ON APPLE TREES AND ITS PREDATOR, STETHORUS PUNCTILLUM WEISE (COLEOPTERA:COCCINALLIDAE) One of the main problems encountered in apple growing ia the control of injurious mite and insect species. Among them, the Hav/thorn spider mite, Tetranychus viennensis Zacher is one of the important pest, that causes bronzing of leaves and some defolation when the heavy infestations occur. In time the mite feeding causes poor sizing and color quality of fruits. Consequently reduced blossom rate and fruit set, and a general decline in tree vigor occurs in t'ıe subsequ ent years. The purpose of this study was to investigate the biology of Stethorus punctillum Weise, an important predator of T.viennsis,and its predatory properties, such as its prey consumption capacity, func tional and numerical responses to prey density, starvation peri ods of the larvae under laboratory conditions. The sex ratio of the predator was determined and the effect of some pesticides, that were used in apple orchards on S. punctillum were evaluated. Population dynamics of both species were also studied under field conditions. During the rearing of T. viennensis and S. punctillum, no noti ceable difficulties were encountered. The mean total developmental time from egg to adult stage was 29.64, 16.96 and 12.29 days at 20, 25 and 30°C, respectively. The developmental time was shortened, and natural mortality of the imma ture stages were decreased by increasing temperature. The mean longevity of S. punctillum adults was 158.15, 90.09, and 73.95 days for males, and 172.81, 105.37 and 76. 06 days for females at 20, 25,and 30 C, respectively. Mean egg production was ^57. 78, 41^.71, and 362.86 eggs per female at those temperatures,61 Respectively. The maximum oviposition period of S.punctillum females lasted 188 days and egg laying rate was homogenously dis tributed throughout the period at 20 C. When the temperature inc reased to 25 and 30 G, the oviposition periods were shortened and the egg laying rates became higher especially in the first 25 days of the oviposition period and then gradually declined. It was calculated that S.punctillum had 5.41-5.30 generations per year theoretically during the years of I980-I98I in Poaantx dist rict (Adana). In the absence of any food, the larvae in the stages of L,, Lp, L., and Lk were able to live 0.70, 1.64, 2.82 and 3*51 days, respectively at 25 C. It was determined that each larva could consume an average of 601.03 T.viennensis eggs, or 277.13 proto-deutonymphs,or 59.86 adult females.lt was seen that Holling's type II functional responses fit ted the data best for S.punctillums' larvae, adult males and females with E-squared values of 88.92 %, 77.44 % and 97.67 %, respectively. Our data showed that the numerical response of the females to the prey density was in accordance with the Holling's direct numerical response type. Because of the good predatory characteristics, S. punctillum was concluded as an effective biological control agent for the control of T.viennensis. Contact and residual effects of some pesticides, which were com monly used in apple orchards, on S.punctillum were determin d.As a re sult of this experiment the toxicity levels of the pesticides were classified as follows: deltamethrin was higly toxic (100 % mortality); azinphos-methyl,fenthion,pirimicarb and propargite were harmful (>75%); methidathion was moderately harmful (51-75 %) diflubenzuron (high dosage),phosalone and tetradifon were slightly harmful (25-50 %) ; and diflubenzuron (low dosage),bromopropy late and Bacillus thuringiensis Eerl. were harmless (<25 %), During the field studies it was determined that Stethorus spp` (S.punctillum and S.gilvifrons) populations increased due to the ces sation of pesticide applications and controlled increasing prey po- pulations. At the same time Stethorus spp. was collected in high62 numbers than other tetranychid enemy species in our samplings; these data also confirm our conclusions about the effectiveness of S.punctillum as a biological control agent.