Çukurova bölgesinde yerfıstığının söküm ve harmanlanmasının mekanizasyonu ve bitkinin mekanizasyona yönelik özelliklerinin saptanması üzerinde bir araştırma

Abstract

Ülkemizde yağlı tohumlar, toplam ekiliş alanının % 3,7 sini, üretimin ise % 3,2 sini oluşturmaktadır. Yağlı tohumlar içerisinde ise yerfıstığı) ekim alanının 3.8 ini, üretimin % 3,3 nü kapsamaktadır. D.İ.E. verilerine göre, yağlı tohumların dış satımımızdaki payı 13 896 ton olarak gözükmekte, bunun % 63,4 nü yerfıstığı oluşturmaktadır. Yağlı tohumlar içerisinde önemli bir dışsatım payına sahip olan yerfıstığı, Ülkemizin çeşitli il ve ilçelerinde üretilmesine rağmen, ekim alanı ve üretimin % 65' i Adana ve Mersin illerimizde gerçekleştirilmektedir. Bu illerimizde saylanan ortalama verim Dünya ortalamasının çok üzerinde olmasına rağmen, bu önemli ihraç ürününde beklenen gelişme halen sağlanamamıştır. Bölgemizde daha çok küçük üreticiler tarafından II. ürün olarak yetiştirilen yerfıstığının, alan ve üretim olarak genişleyebilmesi için söküm, harmanlama, kurutma ve değerlendirmeyle ilgili tüm sorunların çözümlenmesi gerekmektedir. Küçük üretici aile işgücüyle dar bir alandaki üretimini ger çekleştirebilirken, henüz mekanizasyon sorunları çözümlenmediği için yerfıstığına uygun arazisi olan orta ve büyük çift çiler insan işgücü gereksinmesi çok fazla olduğundan bu bitkiyi üretmeye cesaret edememekte, mekanizasyon sorunu çözümlenmiş soya ve mısır üretmeyi yeğlemektedir. Bölgemizde yerfıstığının sökümü ve kabuklu fıstığın yeşil aksamından ayıklanması halen elle yapılmaktadır. Bu geleneksel üretim şeklinde bir üretim döneminde dekar başına makine çalışma saati sadece 2,97 iken, insan çalışma saati sayısı 38,85 dir. Diğer bir deyimle dekar başına toplam çalışma saatinin % 7,1'ini makine çalışma saati (Mçh) % 92,9 unu insan çalışma saati (İçh) oluşturmaktadır. Mçh'nin üretim dönemindeki işlemlere göre dağılımı ise; % 44' ü toprak hazırlığında ve ekimde, % 17 si bakımda, % 23 taşımada ve % 16 ise söküm ve harmanlamada kullanılmaktadır (Ek V), Bu da gösteriyor ki Bölgemizde yerfıstığı üretiminde mekanizasyon toprak hazırlığı ve taşıma işlerinden öteye gidememiştir. Elle yapılan işlemler ise hem pahalı hem de zaman alıcı olduğundan bu üründe geniş alanlarda üretime geçmeyi geciktirmektedir. Bu araştırma, Bölgemizin, ekolojik koşulları ve üretim potansiyeli dikkate alınarak, üretim alanlarının genişletilmesi, söküm ve harmanlamada insan işgücünün verimli hale getirilmesi, insanın daha rahat koşullarda çalışmasının saklanması, iklim koşullarına bağımlılığın azaltılması için çağdaş teknolojilerin uygulanabilmesi, uygulandığa, takdirde en uygun mekanizasyon zincirinin kurulması ve bitki makine arasında kayıpları en azlıyacak bir dengenin kurulması bit kinin mekanizasyona yönelik özelliklerinin araştırılmasını içermektedir. Araştırma, Adana'nın Ceyhan ilçesinden geçen Ceyhan nehri kıyılarındaki Ceyhan serisinde I. ve II. ürün olarak, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma Uygulana Çiftlisinde (Menzilat serisi) II. ürün ve Adana'nın Karataş ilçesine bağlı Tuzla kasabasında Seyhan nehri kıyısındaki Siltli-killi bünyeye sahip alan üzerinde I. ürün olarak Mayıs 1981-Kasıra 1984 tarihleri arasında farklı işletme koşullarında yürütülmüştür. Araştırmada alışılagelmiş söküm ve harmanlama yöntemlerine koşut olarak Bölgemizde ilk defa 3 adet söküm ve 3 adet harmanlama makinarından oluşan mekanizasyon zinciri üretime sokulmuştur. Çalışmanın I. aşamasında sistemlerin teknik başarıları, II. aşamada kullanılan söküm ve harmanlama makinelerinin eniyilenmesi yapılmıştır. Eniyilenen mekanizasyon zinciri, kayıpları enazlayacak şekilde tekrar deneye alınarak söküm ve harmanlama delerleri saptanmıştır. Buna göre yapılan çalışmada oluşturulan sistemler içeri sinde} Basit Makina ile sökümde 7.68 dah lık iş verimine karşılık, Lilliston, Hobba ve TZDK söküm makinalarında bu değer 3,7 ile 4,4 dah arasında bulunmuştur. Harmanlamada ise, Basit Makina ila söküp elle harmanlamada 0,04 dah, Lilliston 1,64 dah` ve Hobbs harman makinası ile 1,89 dah` yer harmanlanmıştır. Hasatta önemli bir faktör olan söküm zamanının saptanma sı için dış kabuk içi ve tohum kabuğu renk derişmelerinden yararlanılarak I. ürün çerezlik çeşitler için 29/9 ve 7/10 tarihleri (gün/ay) arası II. ürün çerezlik ve yanlık çeşitler için 8/10 tarihleri araştırma döneminde uygun sokum zamanları olarak saptanmıştır. Yerfıstığı sökümünde etkili olan diğer önemli bir etmen de, ginofor kopma mukavemeti değerleridir., Anamur, Silifke ve Antalya yerfıstıklarının uzun eksenleri doğrultusundaki 2 ortalama izdüşüm alanları 221 ila 319 mm arasında, sökülme derinliğindeki toprak dirençleri Ceyhan serisi için ortalama 25,4 Nem, Menzilat surisi için 51,5 Nem olarak, fıstık başına düşen sökülme kuvveti Ceyhan serisi için 5,65 N, Menzilat serisi için 6,41 N olarak saptanmıştır. Gerek Ceyhan serisi, gerekse Menzilat serisinde yağlık yerfıstığı çeşitlerinin ginofor boyları kısa, meyve verimi I az ve ginofor kopma mukavemetleri yüksek olarak bulunmuştur. Buna karşılık çerezlik yerfıstığı çeşitlerinde Ceyhan seri- sinde ginofor kopma mukavemetleri başlangıçta 8,8 Nmm, söküm döneminde 5,6 Nmm-2 ve harmanlama döneminde 1 Nmm`2 ka dar düştüğü ölçülmüştür. Menzilat serisinde ise bu delerler, başlangıçta 7,9 Nmm-2 söküm döneminde 7,5 Nmm-2 harmanlama döneminde ise 5,8 Nmm` olarak bulunmuştur. Bu sonuca göre söküm döneminde 5,65-6,41 N'nin altındaki kopma kuvvetine sahip fıstıkların elle çekilmeleri halinde çorunun söküm anında toprakta kaldığı, 5, 65-6,41'nun üzerinde kopma mukavemetine sahip fıstıkların bitkiyle birlikte topraktan çıkartılabildigi bulunmuştur. Ancak makinayla söküm sırasında yerfıstığı topraktan elle çekilerek çıkartmaya benzer bir şekilde sökülmemektedir. Söküm makinası bıçakları bitki kökünü fıstıkların bulunduğu derinliğin daha altından keserek yükselttiği için, elevator parmaklarının bitkiyi yakalayarak yükseltmesi sırasında fıstıklar daha az bir sökülme direnci ile karşılaşmakta» dolayısıyla toprak içinde kalan fıstık miktarı da azalmaktadır. Harmanlama döneminde harmanlamanın kolay yapılabilmesi için sökülen yerfıstığının belli bir nem düzeyine kadar sol- durulması gerekmektedir. Harman makinalarıyla harmanlamada uygun nem düzeyi % 25-30 (y.a) olarak saptanmıştır. Bu nem düzeyinin altında harmanlama kayıplarının artmasına, üzerin de harmanlamada ise makinanın tıkanmasına neden olunmaktadır. Söküm kayıplarının azaltılmasında hasat zamanının iyi saptanması ve uygun bir toprak neminin yanında, söküm makinası elevator hızı ile traktör ilerleme hızı arasında uygun bir hız ilişkisinin de bulunması gerektiği ve traktörün ilerleme hızına göre, elevator hızının % 30 daha fazla olma- sı gerektiği bulunmuştur. Bu hızda söküm kayıpları tarla ortalama verimine göre Ceyhan serisinde toplam kayıp 9,7 kgda` -1 Menzilat serisinde ise 13,36 kgda olarak, harmanlama kayıpları ise % 10 nemde Ceyhan serisinde yaklaşık 13,44 kgda, Menzilat serisinde 8,67 kgda olarak saptanmıştır* Yağış riskinin doğuracağı zararların elemine edilebilme si için sökülen fıstığın namlı haline getirilerek köklerin güneşi görecek şekilde ters çevrilmesi ve bunu sağlamak için söküm makinelerinin mutlaka namlı çevirme düzenleriyle donatılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bölgemizde 1940-1981 yılları arası yağış verilerinin çözümlenmesi sonunda, yakışların I. ürün yerfıstığı hasadı için sorun yaratmadığı ancak, II. ürün yerfıstığı hasadında sorun yaratabileceği sonucuna varılmıştır. II. üründe yakışların doğuracağı sorunların giderilmesi için ekimin en geç 20 Haziran' a kadar yapılması ve hasat döneminde iyi bir planlama yapılarak yağış riskini en aza indirecek yolların aranması gerekmektedir. Araştırmada uygulanan hasat mekanizasyonu zinciri içeri sinde kullanılan söküm ve harmanlama makinaları işlevsel yönden birbirlerine benzemesine ragmen, söküm ve harmanlamadaki başarı durumları karşılaştırıldığında, sökümde Habbe 5öküm Makinesi, harmanlamada isa, Lilliston Harman Makinası daha başarılı olarak bulunmuştur. Araştırmanın gelişimi içerisinde yapılan prototip hasat makinasının yarı yatık formdaki çerezlik çeşitlere uygun olmadıkı ancak, saptanan sorunları giderildiğinde küçük işlet melerde yerfıstığının mekanizasyonu sorununa çözüm olabileceği sonucuna varılmıştır. Yerfıstığı üretimimizi özlenen düzeye çıkartmak ve var olan uygun tarım alanları potansiyelimizi değerlendirebilmek için uygun söküm ve traktörle çekilir tip pikaplı harman makinalarının üreticiye ulaştırılması yollarının planlanması gereklidir.

Oily seed plantation area takes 3.7 % of total agricul tural plantation areas and their share in yield is 3.2 % among total agricultural yield in Turkey. Peanut takes the first place with 3.8 % plantation area and 3.3 % yield among oily seeds. According to census, 13 896 ton oily seed were exported, and 63.4 % of the total export was shared by pea nut. As seen, the most important oily seed plant in Turkey is peanut and it is grown in various provinces but most intensive production isin Adana and içel provinces with 65 % production areas. Although average peanut production in later two provinces is above the world peanut production for a given area, but it couldn't show its real expectations yet. The peanut is grown as a second crop in our region. Expension of the peanut growing and producing areas depend on solving various problems in relation to the production such as digging out, threshing, drying and crop usage. Most growers are a kind of small land using family enterprises. Medium and large land owners prefers soybean and corn cul ture to peanut culture because of mors labor requirement and unsolved mechanization problems of peanut culture. Labor usage is still very common in digging out and cleaning of peanut crop from green parts in the region. With this traditional production method, 38.85 hour labor and 2.97 hour machine are used per dekar in a single peanut growing period. In other words »total power usage for one dekar peanut production for a growing period consist of 7*1 % machine and 92.9 % labor usages. Aş seen in appendix V, machine in peanut production is used for soil preparation,1ST plowing, in 44 %, for cultivation in 17 %, for transporta tion in 23 % and for digging out and threshing in 16 %. This shows that mechanization in peanut production couldn't go further than soil preparation and transportation. On the other hand, labor is both expensive and very much time-con suming. Therefore, this is an important drawback for expen- < `` sion of the peanut growing areas. The aims of this research is to increase the peanut growing areas, to increase efficiency of manpower for digging out end threshing of peanuts, to provide conveniency for labor, to minimize dependency of the peanut culture to environmental conditions by applying modern technology and. to minimize crop lost in case of machine use. In the last purpose, it was tried to established a suitable mechaniza tion chain for the prevention of crop lost and it was also tried to determine the characteristics of the plant for mec hanical harvesting. All the above criteries were analyzed and searched by considering ecological conditions and pea nut production potential. The research was conducted in different conditions in the following areas and situations! a) Ceyhan series along the Ceyhan river in Ceyhan town, here peanuts were grown as first and second crops, fa) In the Experiment Farm of Agricultural Faculty, Çukurova University, as a second crop, c) on silty-clay soil along Seyhan river in Tuzla-Karataş as a first crop. The research was carried put between May 1981-November 1984. In the research, first time 3 digging machines and 3 threshing machines were used in the region in comparision to traditional methods. In the first step, technical success of the systems were evaluated and in the second step, digging * and threshing performances of the machines were optimized.The optimized machines were examined second time in order to minimize the crop loet during harvesting and digging. During-threshing values were also determined. According to the determined values Lilliston, Hobbs and TZDK digging machines which were used first time with this research dug-out 3.7 - 4.4 da/hour peanut field compared to the simp le machines which is commonly used by the farmers dug-out 7.68 da/hour peanut field. In threshing} 0.04 da/hour field were threshed with the simple machine digging-hand threshing combination in a hour while Slattery, Lilliston and Hobbs threshing machines threshed 1.08-1.64 and 1.89 da field, respectively, in the same period. Harvesting time which is very important was determined according to changing of colour of shell and tunica of seed. The first crop was harvested between September 29-0ctober 7 and harvesting of the second crop was began on October 8. These harvesting times were found most suitable for peanut harvesting in the region. The first crop is usually used for appetizing and the second crop is for both appetizing and oil. Another important factor for peanut digging is gynop- hores breaking resistancy valqes. Average section eare of peanut 2 in Anamur, Silifke and Antalya was between 221-319 mm. Average soil resistancy for digging depth was found 254 Ncm`2 for the Ceyhan series and 51.5 Ncm for the Menzilat series. Digging power for each peanut plant was determined 5.65 N for the Ceyhan Beries and 6.41 M for the Menzilat series, respectively. It was also found that gynophores size of oily peanut cultivars was short, yield was low and gynophores breaking resistancy was high in both Ceyhan and Menzilat series. However gynophores breaking resistancy was 8.8 Nmm` at the 2 *»2 beggining, 5.6 Nmm`* at the harvesting time and) 1.0 Nmm159 during threshing for appetizer peanut cultivars in Ceyhan series. It was clear that the resistancy decreased as the harvesting processes went farther. SomflMiat similar values for the gynophores breaking resistancy of appetizer culti vars were obtained in the Men zil at series. The values were - 2 - 2 as followed; 7.9 Nmm at the beggining, 7.5 Nmm & during the digging and 5.8 Nmm during the threshing. It was found that the peanuts with 5.65*6.41 N and below breaking resistancy during the harvesting period mostly stayed underground when pulled by hand. The ones with 5.65-6.41 N and above breaking resistancy were pulled out by hand witout any lost. However, the mechanizm of mac hine pulling of peanuts is different than hand pulling. The blades of pulling machines cut root system of plants below the nuts and raise them slightly so that the pulling resis tancy of plants decrease. Therefore, elevator fingers of the machine easly lift the plants with minimum crop lost. Moisture content of the plants is decreased to a certain level in order to ease the threshing. Suitable moisture content of the peanuts for good threshing was found 25-30 %. When the moisture content stayed below this value, crop lost increased. Similarly, when the moisture content was above this value, machines were plugged. S Along with determining the right time for harvesting and suitable soil moisture, the hormony between tractor speed and elevation speed of digging machines has to be established to reduce the crop lost. The elevator speed should be 30 % more than tractor speed. When the digging was dons with this speed, total crop lost was found 9.7 kgda in Ceyhan series, and 13.36 kgda`1 in Menzilat series. Crop lost during threshing was 13.44 kgda' in Ceyhan series when the moisture contsnt was 10 %, and a. 67 kgda`1 in Menzilat series in sans moisture content.Precipitation has a harmful effect on peanuts during harvesting. Harvested plants should be lined and root system should also be set upward. It was provened that digging mac* nines must have special systems to put the plants upward in a line. Meteorological analysis between 1940-1961 indicates that, there is no precipitation problem for the first crop peanut. However, the second crop peanut faces with the mentioned problem. It was found that peanuts should be planted at most on June 20 and a good planning should be made in harvesting period to eliminate or to minimize the unwanted precipitation effect. Although the tested machines for mechanization of peanuts looked alike in working systems but their digging and thres hing capacities and performencss were considerably different* Hobbs digging machine in digging and Lilliston threshing mac hine in threshing gave betier results. It was concluded that prototip harvesting machine which was developed during the research span did not seem suitable for harvesting of partially bended appetizer peanut cultivars. However when the indicated problema are eliminated it can be used,in peanut harvesting in small - size enterprises. The desired production in peanut can be reached only when the production areas and conditions are used rationally and suitable digging machines are put in use. The digging mac hines should be integrated with a threshing machines which are pulled by a tractor. All the findings and the tested machines should be reached to farmers by a good planning system.