Rhyacionia buoliana (den, and schiff) (lep., tortricidae)`nin Marmara bölgesindeki zararı ve biyolojisi

Abstract

Rhyacionia buoliana, çamlarda zarar yapan bir böcektir. Marmara Bölgesin- 'deki yayılışı ve konukçu türleri, çeşitli ağaçlama alanları ile Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçlan Araştırma Enstitüsü1 nün tür ve orijin denemelerine ait alanlarda sürdürülmüştür» R.buoliana'nın ergin, yumurta, larva, pupa dönemlerine ait biyolojik ça¬ lışmalar için örneklerin toplanması ve üretilmesi ile preparasyonların hazır¬ lanmasında CAÎJAKÇIOGHJ (1971) ve ERDEM (1960, 196l)'in eserlerinden faydalanıl- mıştır. Bu dönemlere etki eden faktörleri aydınlatmak üzere özel yöntemler kul¬ lanılmıştır. Aynca R. buoliana populasyonları üzerinde etkili olan faktörler ö.zel yöntemlerle incelenmiştir. Bu kelebeklerin ön kanatları kiremit kırmızısı renkte olup, üzeri meta¬ lik gri renkte enine çizgilidir» Arka kanatlar ise grimsi kahverengidir. Önkanat- lar arasındaki açıklık dişilerde 23,20 İ 2,14, erkeklerde 18,20 İ 1,24 mm' dir (Tablo l). B.buoliana yumurtaları genişçe, oval, üst yüzleri konveks, alt yüzleri daha düz bir disk şeklinde olup 0,91^ 0,72 mm çapındadırlar (Tablo 2), Açık sa¬ rımsı kahverengi olan larvaları ortalama 21,2 mm, pupaları ise 13 mm uzunluğun¬ dadır. Çeşitli çam türlerinin zararlısı olan B.buoliana kuzey ve güney yarıküre¬ de oldukça geniş bir yayılış alanına sahiptir. Avrupa ve Asya'da 60. enlem dere¬ cesinden güneye doğru Suriye ve Filistin'e, oradan Kore ve Japonya'ya, doğuda Ural dağlarına, batıda Fransa, İspanya ve ingiltere'ye kadar uzanır. Aa«ıike Kı¬ tasında ise Göller Bölge'sinden 40. kuzey enlemine kadar yayılır. Ayrıca Güney yarıkürede 30. enlem derecesine inerek dünyadaki en güney noktasına varmış olur. S.buoliana'nın dünya literatüründe 29 adet konukçusu bulunmaktadır. Bu zararlı Türkiye'de ilk defa BODEHEEMER (l94l) tarafından Marmara Böl¬ gesinde saptanmıştır.'Daha sonra yine Büyükada, Ankara, Antalya ve Kocaeli yarım¬ adasında tespit edilmiştir. Literatürde Türkiye'de 6 konukçusunun bulunduğu bil¬ dirilmektedir.Marmara Bölgesindeki yayılışı Tablo 3 ve 4 'te verilmiştir. Bu çalışma gerek ağaçlama alanlara, gerekse `Kavak ve Hızlı Gelişen Orman A&açları Araş¬ tırma Enstitüsü1 nün,, tür ve orijin denemelerine ait sahalarda 17 konukçusunun bulunduğunu göstermiştir. S.buoliana ağaçlama alanlarında çeşitli yerli ve ekzotik çam türlerinde önemli zararlara sebep olmaktadır (Tablo 3). Bu çam türlerinin başında P.radiata gelmektedir. Aynca Arboretum ve Tür deneme alanlarında da sırasıyla P. j eff reyi, P.muricata. P.oontorta, P.taeda ve P.radiata1 da en fazla zarar meydana gelmek¬ tedir (Tablo 4). R.buolianaT çam ağaçlarının iğne yapraklarında, tomurcuk ve sürgünlerin¬ de zarar yapmaktadır. Zararın yoğun olduğu çam ağaçlarında sürgünlerin yarıdan fazlası etkilenmektedir (Tablo 5). Zararın en yoğun olduğu yönler ağaçların güney ve batı yönleridir (Tablo 9). B.buoliana'nın çamların ana ve yan tomurcuklarında yaptığı zarar sonucu hafif ve şiddetli kıvrıklık (postacı boynuzu), çatal, çalı, sivri tepe veya ölü ağaç tepesi, budanmış (traşlama) adı verilen deformasyonlar meydana gelmektedir. S.buoliana erginlerinin çıkışı üzerinde havanın bulutluluk derecesi ve günlük ortalama sıcaklığın etkili olduğu, bulutlu havalarda ergin çıkışının daha erken, günlük ortalama sıcaklığın yüksek olduğu günlerde de ergin çıkışının faz¬ la olduğu görülmüştür (Tablo 10, il). S.buoliana erginleri kopulasyondan 2-3 gün sonra yumurtlamaya başlamakta, dişiler 6-7 gün erkekler ise 3 gün yasayabilmektedirler (Tablo 13). Laboratuvar şartlarında yumurtalar bırakıldıktan sonra 12 günde açılmışlardır. Bırakılan yu¬ murta sayısı 121,6 İ 31,6 'dır (Tablo 14). Arazi şartlarında ise 13 gün sonra larvalar çıkmaya başlamışlardır. Bırakılan yumurta sayısı 35 - 18,29 `dur (Tab¬ lo 15). Yumurtalar ya teker teker veya gruplar halinde ençok yeni sürgünlere, daha az olarak yaşlı sürgünlere bırakılmaktadır (Tablo 16). Yaşlı sürgünlere bı¬ rakılan yumurtalar yeni sürgünlere bırakılanlardan daha erken açılmaktadır (Tab¬ lo 17). Ağaçların güney ve batı kısmında bulunan yumurtaların kuluçka evreleri kısa olmaktadır. Keza toprağa yakın bırakılan yumurtalarda kuluçka evresi üst kısımlarda bulunanlara oranla kısa olmaktadır (Tablo 18). Ayrıca açıklık ve gü¬ neşli yerlerde bulunan yumurtalarda kuluçka evresi gölgeli yerlerde bulunanlara nisbetle kısadır (Tablo 19). H.buoliana 'nın bırakmış olduğu yumurta miktarı üze¬ rinde günlük ortalama sıcaklık etkili olmaktadır (Tablo 20).149. R. buoliana 6 larva dönemi geçirmektedir. I. ve II. larva döneminde iğne yapraklarda, III. larva döneminde tomurcuklarda, diğer dönemlerde ise hem tomur cuk hem de sürgünlerde zarar yapmaktadır. Larvalar asıl gelişimlerini III. ve IV. larva döneminden sonra ilkbahar beslenme periyodu sırasında yaparlar (Tablo 2l). Larvaların ilkbaharda faaliyete başlaması ağaçların tepe kısmında ve kuzey ile doğu yönünde daha geç olmaktadır (Tablo 23, 24). Larvaların hergün örmüş oldukları reçineli ağ sayısı günlük maksimum sı caklık ile ilişkili olup, sıcak günlerde artmaktadır (Tablo 25). Larvalar ilkbaharın sonuna doğru bulundukları ağaçların tepesine göç et mektedirler (Tablo 26). Bu göç ağaçların tepe kısmında tomurcuk kümesinin fazla ve tomurcukların büyük olmasından ileri gelmektedir (Tablo 27). Pupa periyodu laboratuvar şartlarında 10,95 - 0,76 arazi şartlarında ise 13,5 - 0,99 gündür (Tablo 29). Pupa periyodu ağaçların tepe kısmında daha uzun, pupa sayısı da daha fazla olmaktadır (Tablo 30, 32). Keza pupa miktarı ağaçların güney ve batı yönlerinde fazla olmaktadır (Tablo 33). Büyük ve ağır olan pupalar dan dişi, küçük ve hafif olanlardan umumiyetle erkek bireyler çıkmaktadır (Tab lo 34, Şekil 32). Pupalar daha çok yeni sürgünler içinde olup en az erkek çiçek kurulları içinde bulunmaktadırlar (Tablo 3l). Pupa olma tarihlerinin o ay ve on-c dan önceki ayda sıcaklık ortalaması ile ilişkisi bulunmaktadır (Şekil 33). R.buo liana 'nın pupa evresi 11 yıllık periyod içinde iki farklı sahada 13-15 gün ola rak bultMBuştur. Pupa periyodu erkeklerde dişilerden 1-2 gün daha az sürmektedir, îlk uçuştan 2-3 gün sonra yumurtalar bırakılmakta, bırakılan yumurtalardan 11-14 gün sonra larvalar çıkmaktadır (Tablo 35). R. buoliana ' nın çeşitli mevkilerde biyolojisi incelendiğinde Marmara Böl gesinin kuzey doğusu ve rakımı yüksek olan mevkilerinde faaliyetinin geciktiği tespit edilmiştir (Tablo 37). Yapılan gözlemlerde R. buoliana ' nın senede bir generasyon verdiği görül müştür. R.buoliana populasyonunu etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlardan abiotik faktörler? ağaç türü, ağaç yaşı ve boyu, yetişme yöresi ve iklim koşul larıdır. Ağaçlar boylandıkça ve ileri yaşlara ulaştıkça populasyonda bir azalma meydana gelmektedir (Tablo 39, Şekil 34). Uygun yetişme yöresi ve elverişli ik lim koşulları altında yetişen ağaçlarda da zararlının populasyonu az olmaktadır. Biyotik faktörler; bakteri, virus ve mantarlar, asalaklar ve yırtıcılardır.150. R. buoliana ' mn 8 asalak türü tespit edilmiştir. Bunlardan 7 'si Hymenoptera, 1 tanesi Diptera takınandandırlar. Asalak miktarının ağaçların alt kısımlarında fazla, tepe kısımlarında ??. az olduğu görülmüştür (Tablo 43). Keza ağaçların güney ve batı yönlerinde asalak miktarı diğer yönlere nisbeten fazla bulunmaktaâır (Tablo 44).

SUMMARY Bhyacioııia buoliana (Denis and Schiffermüller) is a harmful insect on pines. Investigations on its distribution and host plants at Marmara Region are carried on in the `Species and Origin Sample Plots`of the `Kavak ve Hızlı Geli şen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü,, and the different reforestation areas. Many different methods are used for collecting, rearing and preparing specimens of the adults, eggs, larvae and pupae of R. buoliana, mainly by follo wing the instructions and methods given by ÇAIAKÇI0ÖLU (l97l) and ERDEM (i960, 196l). Beside this, many special methods are used to discover the factors which influence R. buoliana populations. Pore wings of the adults are reddish brown and they have metali c-grey transversal lines on their surface. Approximate wing spans of females are 23,20 İ 2,14 mm, and of males are 18,20 İ 1,24 mm (Table l). The eggs of R. buoliana are oval and look like a disc. Their upper sur faces are convex, and lower surwaces are rather flat. Their approximate dimensions are 0,91 x 0,72 mm (Table 2). The mean lenght of light yellowish-brown larvae are 21,2 mm and of pupae are 13 hub* R. buoliana, which is destructive on different pine species, has a fairly wide distribution throughout the northern and southern hemispheres. Its distri bution begins from the 60th Horthern Latitude in Europa and Asia and expands through Syria and Palestine to Korea and Japan. Its eastern border in Europa is formed by Ural Mountains and western border lies through Prance, Spain and Eng land. It expands from lake States up to the 40th Horthern Latitude in America. Beside this, it also expands to the 30th Southern Latitude and so, i t reaches to the most southern point of its world distributions.. According to scientific literature R. buoliana has 29 different host plants in the world. In Turkey, this harmful insect was found by BODENHEIMER (l94l) for the first time at the Marmara Region. Later it was found in Büyükada, Ankara, An talya and through Kocaeli peninsula.152. In literature 6 host plants were reported in Turkey up to this day. Its distribution in Marmara Region is given at Table 3 and 4. This study showed that it has 17 host species in the reforestation areas, and in the Species and Origin Sample Plots of `Kavak ve Hizlx Gelişen Orman Ağaçları Enstitüsü,,. H.buoliana has done very important damages both on native and exotic pine species (Table 3). P.radiata is,the first amongst all of those species in reforestation areas. Beside this, most important damage is done on P.jeffreyi, P.muricata. P.contorta. P.taeda and P.radiata at the arboretums and species sample areas (Table 4^. E.buoliana is harmful on needles, buds and shoots of pines. More than half of the shoots are destroyed when the damage is severe on the trees (Table 5). The density of damage iş higher at the southern and western expositions (Tablt 9). After the damage of E.buoliana on the tops and lateral buds of pines, some deformations occurs. They are named as slight and severe crook (post horn), fork, bush, spike top (dead tree top), and pruning. It is seemed thai overcast (cloudiness) and daily mean temperature are responsible on the adult emergence. Adult occurs somewhat earlier in the morningar on overcast weather and number of adult emergence increases at the days with high temperatures (Table 10 and ll). R.buoliana adults lay their eggs in 2-3 days after mating (Table 13). Tinder laboratuary conditions eggs hatched in 12 days after depositing. Numbers of laid eggs are approximately 121 - 31,6 (Table 14 ). Under field conditions, however, eggs hatched in 13 days. The numbers of depositing eggs are 35 - 18,29 (Table 15). The eggs are deposited singly or in groups mostly on young shoots, and rarely on old ones (Table 16). The eggs laid on old shoots are hatching earlier than those on younger shoots (Table 17). The eggs with southern and western expositions have a shorter incubation period. The eggs on the branches near the ground also take shorter time to develop than those laid on upper parts (Table 18). Beside this, eggs at the sunny places need a shorter incubation period than the shaded ones (Table 19). Daily mean temperature has an influence on the numbers of eggs which is deposited by R.buoliana (Table 20 ).153. R.buoliana has 6 larval periods. Is1j and Ilnd ins tar larvae do damage on needles, Illrd instar larvae on buds, and others do damage both on shoots and buds. Main larval development take place specially after Illrd and IVth instar larvae, during spring feeding period (Table 2l). Spring activity hesitates at the top, north and east expositions of the trees (Table 23 and 24). The daily production of new resin tents have a strong relation with daily mayi mum temperature. Bumbers increase at hot days (Table 25). At the end of spring the larvae migrate to the top of the tree crowns (Table 26). The rea son for this migration is the increase both in size and number of buds in clus ters at the upper levels of the crowns (Table 27). + + Pupal period is 10,95 - 0,76 days in laboratuary conditions and 13,5 - 0,99 days in the field X^able 29). Pupal period is longer and number of pupae is higher at the top of the trees (Table 30 and 32). Relatively more pupae occured on southern and western sides of the trees (Table 33). Generally male adults hatched from small and light pupae, and female from big and heavy ones (Table 34, Figure 32). lost of the pupae are in recent shoots and few of them in anthers (Table 31). Pupated date has a relation with the mean temperatures of the current and the last months (Figure 33). In two seperate locations, pupal period of R.buoliana has been found to be 13-15 days. Pupal period of male is 1-2 days shorter than those of the females. The eggs are laid 2-3 days after the first flight. Larvae hatching in takes place in 11-14 days (Table 35). Biological researches showed that the larval activity of H.buoliana is retarded at the locations of northeastern parts and higher altitudes of Marmara Region (Table 37). Investigations showed that R.buoliana has only one generation in a year. Many factors influence R.buoliana populations. Abiotic factors are; species, age, and height of tree, environment and climate. When trees gain height, the popu lations of R.buoliana are decreased (Table 39, Figure 34). R.buoliana populations are little on the trees of suitable environmental and climatic conditions. Biotic factors are; bacteria, viruses, fungi, parasites and predators. Eight parasites of R.buoliana are found. Seven of them belong to Hymenoptera, and one to Dipt era. Number of parasites is not so much on the top, and they are more numerous at the lower parts of trees (Table 43). Beside this, parasite numbers are higher at the southern and weste»n exposures of the trees (Table 44).