Leke alanlarındaki doğu-batı asimetrisinin nedenleri üzerine

Abstract

n ÖZET Maunder (1907)' in çalışmasından bu yana bilinmektedir ki, leke alanlarının merkezi meridyene göre doğu ve batı yarımküre le- rindeki dağılımları arasında bir fark vardır. Aradaki farkı açık lamak için dört neden ileri sürülmektedir: Lekelerin gelişimi; Leke eksenlerinin eğimi; Fakü la etkisi; ve Fiziksel kısalma (Maunder, 1907; Gleissberg, 1940; Archenhold, 1940; Hot inli, 1951; 1957; Dezsö, 1964a; Sawyer ve Haurvitz, 1972). Bu nedenlerin doğru dan leke dağılımlarındaki asimetriyle ilişkisi tam anlamiyle araş tırılmamıştır. Özellikle, yapılan çalışmalar tüm- leke alanl arı (umbra + penumbra)' na dayanırken, umbra alanları hiç kullanılma mıştır. Bu nedenle çalışmamızda, yukarıdaki asimetri nedenlerini daha önceki çalışmalardan farklı ve ayrıntılı bir şekilde ele ala rak, özellikle umbra alanlarına ve bir karşılaştırma yapabilmek için de tüm- leke alanlarına uyguladık. Sözkonusu nedenlerden lekelerin gelişimini kul lanarak leke alanlarında meydana gelen asimetri,İlk defa bu çalışmada ortaya kon du. Leke eksenlerinin eğimi için daha önce literatürde verilen bağıntılar dışında biz de iki formül geliştirerek, bunlardan (8) nolu bağıntının doğru eğim açıları verdiği bulundu. Fakü laların stable ve regular lekelerdeki etkisinden tüm- leke alanlarını (umbra t penumbra) örtebileceği ve umbraları örtmediği kanısına varılmıştır. Fiziksel kısalma da yine ilk defa burada umbralara uygulanarak % 3 lük bir asimetri oluşturduğu bulunmuştur.