Doğu Anadolu ve Atatürk Barajı çevresinin depremselliği

Abstract

Doğu Anadolu Bölgesinde 1900-1981 yılları arasında oluşmuş M s* 4,0 olan- depremlerin yersel ve zaman dağılımları bölgenin sismik bakımdan aktif olduğunu göstermektedir. Bölgedeki sığ odaklı depremlerden oluşan faaliyet Doğu Anadolu Fay Zonu ve Bitlis Bindirme Ku şağı boyunca yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmada Doğu Anadolu Bölgesinde, Doğu Anadolu Fay Zonu ve Bitlis Bindirme Kuşağını içine alan geniş bir bölgenin, önce tarihsel dönem verileri derlenmiştir. Bu verilerden yararlanılarak bölgede oluşan depremlerin zaman ve uzay dağılımları incelenmiş, kümeleşme olan bölgeler belirlenerek tarihsel dönem episantr haritası hazırlanmıştır. Yine aynı bölge için 1900-1981 yılları arasındaki aletsel dönem verileri N0AA (National Organization of Atmospheric Adminis tration) veri tabanından derlenerek; episantrları ve magnitüdleri belirlenmiş olan depremlerin episantr haritası hazırlanmıştır. Bu haritada; aletsel dönemde İskenderun-Antakya, Kahramanmaraş'ın güneyi ve batısı, Malatya ve Adıyaman yöresi ile Bingöl arasındaki bölge ve Bitlis'in doğusunda sismik etkinlik görülmektedir. Tarihsel ve aletsel dönem depremlerinin magnitüd- frekans ilişkileri değişik yöntemlerle araştırılmış ve EKKY kullanılarak aletsel dönem için LOG N = 4.39-0.78 M, tarihsel ve aletsel dönem için LOG N = 1.88-0.51 M bulunmuştur. Magnitüdleri altı ve daha büyük olan deprem verilerinden yararlanarak, aletsel dönemde büyük deprem üreten odak zonları saptanmış ve haritada gösterilmiştir. Odak mekanizması çözümleriDoğu Anadolu Fayı için sol yönlü doğrultu atimi ı, Bitlis Bindirme Kuşağı için ters faylanmalar göstermektedirler. İnceleme alanının sismotektonik özelliklerinin daha iyi belirlenebilmesi amacıyla önceki çalışmalardan da yararlanılarak 1/1.000.000 ölçekli ayrıntılı bir fay haritası hazırlanmıştır. Bu çalışmanın ikinci bölümünde Türkiye'nin en büyük barajı olan Atatürk Barajı ve çevresinin tektonik özellikleri ve su tutma dönemi öncesi depremselliği incelenmiştir. Barajın Doğu Anadolu Fay Zonu'na yakınlığı nedeniyle, baraj gölü civarında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Jeofizik Etüdler Şubesince bir sismik istasyon ağı kurulmuştur. Bu istasyonlardan 1986 yılından beri toplanan veriler incelenmiştir. Gözlem sürecinin kısa olmasına rağmen bu verilerden hazırlanan episantr haritası bölgenin mikrodeprem etkinliği hakkında bilgi vermektedir. Episantrlarm dağılımı, bölgede oluşan depremlerin çoğunluğunun Doğu Anadolu Fay Zonun'dan kaynaklandığını belirtmektedir. Dört yıllık süre için depremlerin magnitüdleri ile sıklıkları arasında EKKY ile LOGN = 3#4- <V?4M bağıntısı bulunmuştur. Araştırmaların devamında barajda su tutulduktan sonra aktivitenin ne yönde, değişeceği belirlinebilecektir. Avrasya ve Arap levhalarının bağıl hareketleri sonucu kıta-kıta çarpışmasına tipik bir örnek oluşturan Doğu Anadolu'nun tektonik özelliklerini daha iyi anlaşılabilmesi için kabuk yapısının daha iyi bilinmesine ve ayrıntılı sismolojik verilere ihtiyaç vardır.

Convergence of the Eurasian and the Arabian plates has resulted into a continental collision in eastern Turkey. Space and time distribution of earthquakes ( M > 4.0) that occured in eastern Turkey between 1900 and 1981 indicate high seismic activity in this region. Epicenters of shallow focus earthquakes are distributed densely along the East Anatolian Fault Zone and the Bitlis Suture Zone. In this work, a large region covering the East Anatolian Fault Zone and Bitlis Suture Zone is selected to study the historical and the instrumental period seismicity. The time and space distributi ons of earthquakes based on historical earthquake catalog have been determined. It can be seen from the epicentral map that the epicenters are accumulating in certain areas. The instrumental period data from NOAA ( National Organiza tion of Atmospheric Administration) being related with the investiga ted region are obtained for the period 1900-1981, and to show the space distribution of epicenters; another map is prepared. For this period, Iskenderun-Antakya, between Malatya-Adiyaman and Bingöl, east of Bitlis indicate high seismic activity. Magnitude-frequency relations for earthquakes of historical and instrumental periods are investigated by using the least squ ares method. The fol lowing- relations are determined. Instrumental period: LOG.N = 4.39 - 0.70 M, historical and instrumental periods : LOG N = 1.88-0.51 M.IV The source areas which produce strong shocks during the instrumental period, are determined and showed on an ep i central map, by using the earthquakes of magnitudes 6 and over. To show the seismotectonic properties of the investigated area a fault map of 1/1.000.000 scale, based on previous studies, is prepared. In the second part of this study, seismicity and tectonics of southeastern Turkey near to the Atatürk Dam, is studied. Be cause the dam is close to the East Anatolian Fault Zone, a seismic network around the dam reservior area has been operated by the State Hydrolic Works. In this study, the seismological data collected by this network before impounding, is analyzied. Altough the period is not long enough, some characteristics of seismic activity can be seen on the epicentral map. Seismicity does not show a uniform epicentral distribution. Most of the earthqu akes occured in this region appears to be related to the East Anatolian Fault Zone. The following magnitude -frequency relation is deter mined by the least square method L0GN = 3,fc< -QTMi M. Continued research may show the possible change of seismic activity near the reservior area after impounding.