Doğu Akdeniz bölgesi ticari portakal çeşitlerinde psorosis grubu hastalıkların indekslenmesi

Abstract

ÖZET Ölmemizde turunçgil yetiştiriciliği son yıllarda îuzla artmakta ve bölgemiz turunçgil tarımı için büyük bir potansiyel içermektedir. Ancak turunçgil üretimini kısıtlayan faktörlerin başında hastalık ve zararlılar gelmektedir. Bunlar içinde turunçgil tarımını en fazla etkileyen patojen grubu virüslerdir. Virüs kökenli hastalıkların kimyasal tedavisi olmaması, bu gruba giren hastalıkların önemini daha da arttırmaktadır, ülkemizde henüz sağlıklı aşı gözü sağlayacak bir organizasyon olmadığı için viral kökenli hastalıklar özellikle çoğaltma materyali olan aşı gözleriyle hızla yayılmaktadır. Bu hastalıklar içinde yer alan ve genç yapraklarda oluşturdukları benzer simptomlar dikkate alınarak birçok virüs hastalığı psorosis grubu hastalıklar adı altında toplanmış olup, bunlardan bazılarının bölgemizde oldukça yaygın olduğu yapılan sörvey çalışmalarıyla saptanmıştır. Bu çalışmada Doğu Akdeniz Bölgesinde psorosis grubu hastalıklarının varlığını kanıtlamak ve indikatör bitkilerin indekslemede ortaya koydukları performansı araştırmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda psorosis grubu hastalıkların bir veya birkaçı ile infekteli olduğu simptomatolojik gözlemlerle saptanmış çeşitli portakal varyeteleri, Parson Brown portakalı, turunç ve Kara mandarini üzerinde doku aşılaması yoluyla indekslenmiş, mekanik olarak taşındığı bildirilen crinkly leaf virüsünün otsu bitkilerden börülce {Vigna sinensis} ve fasulye (.Phaseolus vulgeris) üzerine taşıma denemesi yapılmıştır. * îndeksleme çalışmaları sonunda materyal olarak seçilen ağaçların psorosis grubu hastalıklardan en az bir tanesiyle infekteli olduğu ve görsel olarak hastalık simptomlarmı göstermeyen ağaçların bu hastalıklardan ari olmadıkları belirlenmiştir. İndikatör bitkiler üzerinde psorosis grubu hastalıklar için karakteristik olarak yeni gelişen sürgünlerde ortaya çıkan şok simptomu, genç yapraklarda damar bantlaşması, meşe yaprağı deseni ve olgun yapraklar üzerinde yama şeklinde lekeler, beneklenmeler, besin elementi noksanlıkları gözlenmiştir. Crinkly leaf virüsünün oluşturduğu yaprak buruşuklukları48 düzensiz yaprak gelişimi indeksleme sonucu indicator bitkilerden turunç üzerinde gözlenmiş ayrıca crinkly leaf virüsü börülce ve fasulye bitkileri üzerine mekanik olarak taşınmıştır Sonuç olarak bölgemizde tarımı yapılan farklı portakal varyetelerinden seçilmiş, görsel olarak psorosis benzeri simptomlar gösteren ve göstermeyen ağaçlardan yapılan indekslemeler sonucu bu ağaçların psorosis grubu virüslerle bulaşık olduğu saptanmıştır. Simptomsuz ağaçların indekslenmeden damızlık olarak kullanılması bu grup virüslerin yayılması yönünden hatalıdır.

49 Citrus industry in Turkey has been expanding rapidly and Çukurova has a great potential for citriculture. But many factors especially pests and diseases limit citrus production. Viral diseases require a special attention since the lack of any chemical control methods. Since, a main propagating material in the region. Many viral diseases showing similar siymptoms on young leaves called psorosis group, and the existance of some of them in the region was proved by sorvey studies. In this study it was aimed to prove the existance of psorosis group eastern mediterranean. The performance of indicator plants was also studied. Existance of one or few viral diseases of psorosis group was revealed simptomatically, and indexed on sweet orange variety Parson Brown, sour orange, and Kara mandarin by tissue grafting. Crinkly leaf virus known to be transmitted mechanically was tried to be transmitted to cowpea (V. sinensis) and bean (P. vulgaris) Indexing studies indicated that the trees selected for indexing was infected with at least on diseases of psorosis group. It was also found that symptomless trees were not free of viral diseases. Indicator plants showed a characteristic symptoms of psorosis group eg. shock symptom on young shoots, vein banding and oak-leaf symptoms on young leaves, patchy spots on mature leaves spotting, and nutrient deficiency symptoms. In indexing studies leaf crinkle and abnormal leaf development caused by crinkly leaf virus were observed on sour orange. This virus was also transmitted mechanically to cowpea and bean. The results indicated that all trees selected for indexing wheather showing typical psorosis symptoms or not were contaminated with viral diseases of psorosis group. Therefore no trees should be used as a foundation material without being indexed.