Adana -İmamoğlu- Kozan yeni devlet karayolunun peyzaj mimarlığı ilkeleri içinde değerlendirilmesi üzerinde bir araştırma

Abstract

6. ÖZET Araştırma alanı, Adana ve Kayseri illerini birbirine bağlayan devlet karayolunun, Adana- imamoglu-Kozan arasında kalan 66 km'lik kesimini ve bu kesimin içerdiği doğal ve kültürel değerlerini kapsamaktadır. Çukurova'da doğal yapıyı tahrip edebilecek karakterdeki arazi kullanımlarının büyük boyutlara ulaştığı söylenebilir. Bölgedeki yüksek tarım potansiyeli ve doğal kaynaklar, farklı endüstri yatırımlarını teşvik ederek, hisli gelişmeye olanak yaratmaktadır, Bu gelişmelere bağlı olarak alan kullanım çeşitliliği hızla gelişip çok yönlü kullanımlar ortaya çıkarken, doğal çevrenin giderek bozulması sorunu gündeme gelmektedir. Bu sorunları yaratan söz konusu alan kullanımlarından birisi, son yıllarda hızlı bir gelişme gösteren karayolları dır. Türkiye'de 1950'lerden sonra hızla gelişmeye başlayan karayolu ulaşım agı, yol yapım teknolojisine paralel olarak doğal ve kültürel peyzaj içinde önemli görsel ve ekolojik gelişimere neden olmuştur. Ekonomik bakımdan büyük bir potansiyele sahip Adana kenti çevresiyle olan bağlantısını büyük çapta karayolları ile sağlamaktadır. Bu nedenle kenti Kuzeye bağlayan Adana- imamoglu-Kozan karayolu, gelecekte Çukurova'yı iç Anadolu'ya bağlayan ana ulaşım ağının bir bölümünü oluşturacaktır. Bu çalışmada, Adana- imamoglu-Kozan karayolunun tesisi ile tahrip edilen peyzajın yeniden doğal yapıya kazandın labilmesine ilişkin temel veri ve önerilerin hazırlanması amaç edinilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, söz konusu koridor SARGEFT in (1971) görsel değerlendirme yöntemine göre görsel açıdan degelendirmeye alınmıştır. Görsel değerlendirmede, karayolu üzerinde hareket eden-65- Mr kimsenin çevreyi belirli görüş açısından ( 100° yatay, 35° dikey) incelemesi sonucu gördüğü peyzaj elemanlarını zeminden belirli uzaklıklara, peyzajdaki çeşitliliğe ve istenmeyen görünümlere uygun olarak değerlendirmesi ilkesine dayanmaktadır. Ekolojik sörveylerde ise, karayolu bitkilendirilmesine yönelik uygun ekolojik yapı ve gelişme olanağı bulunan alanların belirlenmesi açısından BUCHVALD' m (1969) ekolojik değerlendirme yönteminden yararlanılmıştır. Ekolojik değerlendirmede, incelenen alanda bitki yetişmesi için uygun alanların belirlenerek haritalanması ve bulguların aynı ölçekli harita sentezleriyle birleştirilmesi ilkesine dayanmaktadır. Çalışmada, bu iki yöntemin ortaya koyduğu sonuçlar doğrultusunda, her bölümde ortaya çıkan ekolojik veriler esas alınarak görsel açıdan güzergahta bozulan veya tahrip edilen peyzajın onarılması ve yolda trafik emniyetini sağlayıcı, bitkilendirme çalışmalarını yönlendirecek nitelikte önerilerin getirilmesine çalış il mı -s t ir. Araştırmada metot gereği kullanılan 6 ekolojik kritere ait veriler (Topografik yapı. Toprak özellikleri. Jeolojik yapı, Su ve drenaj olanakları, iklim ile Doğal ve Kü` türüel Bitki örtüsü) çakıştırılmış ve çok sayıda ekolojik bölüm elde edilmiştir. Ancak iklim faktörünün Karayolu güzergahı boyunca önemli bir değişiklik göstermemesi jeolojik yapının yanlızca bitki seçiminde etken olabilecek şekilde farklılıklar sergilemesi nedeniyle bu kriterler elemine edilmiştir. Topografik yapı ile doğal ve kültürel bitki varlığı ise görsel değerlendirme çalışmalarında ağırlık kazanmıştır. Toprak özellikleri ve sulanabil irlik durumu gerek metot gereği ve gerekse peyzaj planlamasında özellikle bitkilendirme yönünden temel önem taşıdığından, elde edilen ekolojik bölümler bu iki kritere göre değerlendirilmiştir. Sonuçta 6 ekolojik grup ortaya çıkmıştır.SARGEIJT'in (1971) görsel değerlendirme yöntemi kullanılarak yapılan değerlendirmelere göre yol boyunca ayrı görsel nitelik taşıyan 3'ü iskan alanları olmak üzere 19 bölüm ortaya çıkmıştır. Belirlenen her bölüm, derinlik, çeşitlilik ve istenmeyen görünümler açısından sınıflandırılarak aldıkları puanlar hesaplanmıştır. Bu puanların toplamı ise, her bölümün görsel değerini ortaya çıkarmjştır. Araştırmada, elde edilen ekolojik ve görsel değerlendirmelere ilişkin sonuçların kombinasyonu ve haritaların çakıştırılması sonucunda koridor boyunca ortaya çıkan 6 farklı ekolojik grubun hangi görsel bölümler içerisinde yer aldığı belirlenmiştir. Çalışmada ortaya çıkan bölümler, araştırmanın metodu doğrultusunda görsel ve ekolojik niteliklerine göre gruplandırılmıştır. Sonuçta görsel ve ekolojik nitelik açısından farklı özellikler içeren 7 Ekolojik+Görsel Grup ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın son aşamasında 7 Ekolojik+Görsel Grubun ortaya koyduğu sorunlar karşısında bölgeler halinde 4 bitki lendirroe deseni önerilmiştir. Her bölgede önerilen bitkiler fonksiyonel ve estetik açıdan ele alınarak, 7 Ekolojik+Görsel Grupta ortaya çıkan sorunların çözümü için öngörülmüştü.

-67- 7. SUMMARY The research area includes the first 66 Km. of corridor from Adana to Kayseri which includes the Adana-Kozan motorway and its natural and cultural complex. It can be said that the land usages presently destroys much of the natural structure in the Çukurova Region. The Çukurova area has a very large potential in agriculture and textile industry. Bcause of this the research area is already developing transportation problems. In this situation, the land uses in the research area is getting worse. The motorway circulation network that began to develop rapidly in Turkey after the 1950' s has been causing significant ecological and visual changes in the natural and cultural landscape by the increased application of road construction technology. The city of Adana has a great potential in economic capacity, and generally makes its connections to surrounding areas by motorways. For this reason, the Adana- imamoglu-Kozan motorway that connects the city to the north will be a part of a principal circulation network which will connect the Çukurova region to Interior of Anatolia in the future. In this study, the principal aim is to make availatfe the basic data and recommendations, so that the landscape devastated by reason of construction of Adana- imamoglu-Kozan motorway may regain its the natural structure again. Vith this aim, the corridor mentioned has been evaluated as visual structure, by using the Sargent's (1971) Visual Evaluation Method. Such appraisal is based upon the principle of evaluation of the environment in some angles considered before, (100°-68- horisontally, 35° vertically) by same one who travels on such a motorway. As a result of landscape elements are studied such as depth of the landscape, variety of the landscape and, as (undesirable) views. In ecological surveys, Buchwald's (1969) Ecological Evaluation Method was used to determine optimum ecological structure, and sites which can be developed for planting around the motorway. This appreisal is based upon the principle of determination of status, and the mapping of suitable areas for growing plants along the studied corridor, and of combining the data with the same-scale maps synthesis. In the study, some recommendation is made to repair the landscape which is devastated either visually or structurally on the road route, and to follow up with planting studies for traffical safety, by using the results gained from these two methods and the ecological data gained from each portion. In research, the data belonging to the six ecological criteria that are involved in the method ology (Topographic Structure, Soil Properties, Geological Structure, Water and Drainage Possibilities, Climate, latural and Cultural Vegetation) were combined, and occured a number of ecological systems became evident. However, as the climate factor does not change much along the motorway route, and also geology varies and thus affects plant selection, two factors were eliminated; topographic structure, natural and cultural vegetation were therefore considered instead in visual evaluation studies. The ecological systems, were evaluated according to two criteria which are soil properties and irrigation possibilities. These two criteria are important to the method or in landscape planning, especially as planting becomes critical. As a result, according to these two latter criferia, six ecological groups have been identified.-69- According to the evaluations which have been done by using Sargent's (1971)Visual Evaluation Method, nineteen systems (three of them in areas of housing), which have different visual qualities, have been identified along the road route. It was calculated that the points of each determined visual system should be classified as depth, variety, and (undesirable) views. In the research, by combination of the maps and interpretation of ecological and visual evalutions, it has been determined which visual system includes which one of the six different ecological groups along the road route. The systems were grouped as to their visual and ecological qualities due to the method of study. Thus seven ecological and visual groups, which have different properties, were defermided.. At the last stage of the study, there is suggestion of four planting patterns, as zones to solve the problems the of seven ecological and visual groups. The plants suggested in each zone were evaluated both functionally and aesthetically in order to solve these problems.