Çukurova koşullarında farklı gübre dozlarının 115 buğday (ekmeklik) çeşidinin gelişme ve verimi üzerine etkileri

Abstract

-43- ÖZET Bu çal ı$ ma 1985-86 yılları gelişme mevsiminde, Çukurova üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü' nün deneme tarlasında (Arık serisi) yürütülmüştür. Deneme beş ayrı azot dosu (0-8-12-16-20-24 Kg H/da) ve dört fosfor dozu (0-3-6-9-12 Kg P2Q57da) kullanılmıştır. Bu değişkenler 115 nolu buğday çeşidi üzerinde denenmiştir. Denente tesadüf blokları desenine göre, üç yinelemeli olarak uygulanmıştır. Azot ve fosfor dozlarının incelenen özellikler üzerine olan etkileri şöyle özetlenebilir: 1-Bitkide Yüzde Azot içeriği: Bitkinin yüzde azot içeriğine, artan azot ve fosfor dozlarının belirgin bir etkisi görülmemiştir. Ancak 20 Kg/da N uygulanmasından sonra bitkinin yüzde azot içeriğinde bir miktar artış görülmüştür. Azot dozu artışıyla bitkinin azot içeriğinin düzgün bir şekilde artmaması, yetiştirme mevsimi boyunca hüküm süren kuraklıktan ileri geldiği sanılmaktadır. 2-Bitklde Yüzde Fosfor içeriği: Artan fosfor dozları bitkinin yüzde fosfor içeriğini artırmıştır. Ancak 9 ile 12 Kg P205/da'lık uygulamalarda önemli bir fark görülmemiştir. 20-24 Kg H/da'lık uygulamalar fosfor alınımım azaltmıştır. 3-Bitkide Yüzde Kalsiyum içeriği: Fosfor dozlarının ve NxP dozlarının % Ca içeriğine etkileri olmamıştır. Artan azot dozlarının etkisi i 6e düşük olmuş, sadece 8 ve 16 Kg H/da'lık uygulamalarda artış görülmüştür. 4-Bitklde Yüzde Magnezyum içeriği: Artan azot dozlarının % Kg içeriği üzerine olan etkileri 12 - 16 ve 20 Kg I/da'lık-44- uygu lamalarda benzer şekilde olmuş, diğer uygulamalarda artmıştır. Fosfor dozlarının ise % Mg içeriğine bir etkisi görülmemiştir. 5-Bitkide Yüzde Potasyum içeriği: Artan azot dozu ile bitkinin % K içeriği sürekli olarak artmıştır. Fosfor dozlarının ise bir etkisi olmamıştır. 6-Bitki Boyu; Azot ve fosfor dozlarının bitki boyu üzerine olan etkileri benzer olmuş, her iki doz arttıkça bitki boyu sürekli olarak artmıştır. HxP interaksiyonu önemsiz bulunmuştur. 7-Başak Uzunluğu; Fosfor dozlarının etkisi ve KxP interaksiyonu önemsiz bulunmuştur. Azot dozu artışıyla başak uzunluğu sürekli olarak artmıştır. En yüksek değer 12.11 cm ile 24 Kg H/da' lık uygulamada elde edilmiştir. 8-Başakta Dane Sayısı: H dozu artışıyla başak dane sayısındaki artış sürekli ve düzenli olmuştur. En yüksek değer 61 adet ile 24 Kg B/da 'lık uygulamada elde edilmiştir. Fosfor dozlarının etkisi ile HxP interaksiyonu önemsiz bulunmuştur. 9-Başak Tane Ağırlığı: Artan If dozlarının başak tane ağırlığı üzerine etkisi olumlu olmuş ancak sürekli ve düzenli olmamıştır. Tarlaya uygulanan 15 ve 20 Kg S/da 'lık uygulamalarda başak tane ağırlığı düşmüştür. En yüksek değer 2.01 gr. ile 24 Kg U/da' lık uygulamada elde edilmiştir. Fosfor dozlarının etkisi ile SxP interaksiyonu önemsiz bulunmuştur. 10-Bin Dane Ağırlığı: Azot ve fosfor dozlarının 1000 dane ağırlığı üzerine olan etkisi önemsiz bulunmuşutur. Ancak H dozu artışıyla 1000 dane ağırlığı düşmüştür. En yüksek değer 37.75 gr. ile 8 Kg 11/ da 'lık uygulamada elde edilmiştir.-45- 11-Hasat indeksi: ilk üç azot dozu uygulamasında hasat indeksi yükselmiş, son iki uygulamada ise düşmüştür. BxP interaksiyonu önemli bulunmuştur. 12-Ham Protein içeriği: Azot dozu artışıyla ham protein içeriği sürekli olarak artmıştır. En yüksek değer % 16.2 ile 24 Kg B/da'lık uygulamada elde edilmiştir. Fosfor dozlarının ham protein içeriğine bir etkisi görülmemiştir. 13-Toplam Kuru Madde: Artan azot dozları toplam kuru maddeyi sürekli alarak artırmıştır. Ancak 24 Kg B/da'lık uygulamada bir miktar düşüş görülmüştür. Fosfor dozlarının toplam kuru maddeye olan etkisi düzenli olmamakla beraber genelde artmıştır. 14-Dane Verimi: Dane verimine azot ve fosfor dozlarıyla. BxP interaksiyonunun etkisi önemli bulunmuştur. Azot dozu artışıyla tane verimi sürekli olarak artmış ancak 24 Kg B/da'lık uygulamada bir miktar düşüş görülmüştür. Fosfor dozlarından 6 ve 12 Kg P^Os/da'lık uygulamalar tane verimini yükseltmiş» diğer uygulamalarda önemli bir fark görülmemiştir.

-46- SUMMARY This study was carried out in the experiment field of the Department of Soil Sience Agricultural Faculty Çukurova university, in 1985-86 growing season. Five different nitrogen (0,8,12,16,20,24 Kg B/da) and four phosphorus rates (0,3,6,9,12 Kg PaGWda) were applied in this work. These fertilizer applications were tried on wheat, variety no. 115. The field experiment was carried out in randomized complete blocs desing with three replacitons. The effect of nitrogen and phosphorus rates on the performance of can be summarized as follows: 1-The Percent Sitrogen Content of The Plants: There was no clear effect of increased nitrogen and phosphorus rates on the nitrogen content of the plants. However, some increase in the nitrogen percentage have been seen after the 20 Kg H/da application. It was thought that because of the drought during the whole growing season, the nitrogen content of the plant couldn` t increase in accordance with the increasing of nitrogen rates. 2- The Percent Phosphorus Content of The Plants: The increased phosphorus rates increased the phosphorus content of the plants. However, were not significant. Differences between 9 and 12 Kg PaOs/da applications. 20-24 Kg H/da applications decreased the absorption of phosphorus by the plant. 3- The Percent Calcium Content of The Plants: The phosphorus rates did not effect percentage calcium content significantly. The effect of increased nitrogen-47- rates was not clear and the it could be seen in only 8 and 16 Kg H/da applications, Furthermore HxP interaction was not significant. 4- The Percent Magnesium Content of The Plants: The effects of increased nitrogen on the magnesium content of the plants were similarly in 12-16 and 20 Kg H/da applications, however they increased in other applications. The percent magnesium in the plant was not influenced by the rates of phosphorus significantly. 5- The Percent Potassium Content of The Plants: The potassium content of the plants increased steadily with the increasing nitrogen rates. As for the phosphorus there was no effect and NxP interaction was not significant. 6- Plant Height: The effect of varying nitrogen and phosphorus rates to the plant height were similar, and as the rate of application was increased the plants grew higher. The joint effect of H and P was found to be unimportant. 7- The Lenght of the ear of grain: The effect of phosphorus rates and HxP interaction to the spike were found to be insignificant. With the increasing of nitrogen rates, the lenght of spike increased continuously. The highest value (12.11cm.) was obtained with 24 Kg H/da application. 8- The lumber of Grain Per Spike: The increase in the number of grain in the spikes occured consistently and continuously with increasing nitrogen rates. Thehighest value (61 unit) was obtained with 24 Kg N/da application, increasing rates of phosphorus and did not influence on the number of grains in spike and HxP interaction was not significant. 9- The Weight of Grain In Spites: The effect of increased nitrogen rates on the weight of grain in the spike was positive, however, this effect was not consistent and continuous. The weight of grain in the spike decreased with 16 and 20 Kg If/ da applications. The highest value <2.01 gr) was obtained with the 24 Kg H/da application. The weight of grain in the spike was not Influenced by the rates of phosphorus rates, and HxP interaction was not significant. 10- A Thousand Grain Weight: The effect various phosphorus rates on the thousand grain weight was foundto be insignificant. Nitrogen rates tended to decrease the thousand grain weight; however, this effect was not significant. The highest value (37.75 gr) in this respect was obtained in the 8 Kg H/da application. 11- Harvest index: With the first three nitrogen rates applied, the harvest index became higher as the nitrogen rates increased and with the highest application it became lower. The HxP interaction in this case was found to be statistically significant. 12- The Raw Protein Content: With the increasing of nitrogen rates, the raw protein content increased continuously. The highest level < 16.2 %) was obtained with the 24 Kg H/da application. Rates of phosphorus did not influence the raw protein content.-49- 13- The Total Dry Matter Yield: The increased nitrogen rates increased the the total dry matter yield continuously. However, 24 Kg N/da application, had a decreasing effect. Although, the rates phosphorus did not influence the total dry matter yield consistently, they tendet to incerease it. 14- Grain Yield: The effect of nitrogen and phosphorus rates on grin yield and NxP interaction were found significant at one percent level. Vith the increasing of nitrogen rates, the grain yield increased continuously. However, the yield decreased with the 24 Kg N/da application. The grain yields with 6 and 12 Kg PsOs/da appications were higher, but the yield differences from the other applications were not found to be statistically significant.