Harran ovası toprak serilerinde yararlı demir, mangan, çinko ve bakır elementlerinin bazı toprak özellikleri ile ilişkisi

Abstract

33 Bu tez çalışması, GAP kapsamında ülkemizin en büyük ekonomik yatırımlarının gerçekleştirildiği Harran Ovası` nın 25 serisinden alınan 73 toprak örneğinde yapılmıştır. Bu toprak örneklerindeki mikroelementlerin yarayışlı düşeyleri ile bunların kimi toprak kimyasal ve fiziksel özellikleri ile ilişkisi araştırılmıştır. Sonuçlar bugüne değin bilinen ilişkileri yakından desteklemektedir. Bu tez çalışması ile aslında ortaya konan en önemli sonuç, anılan bölge topraklarında yararlı Fe ve Zn ' nun miktarlarının bir toprakta alması gereken düzeylerin çok: altında olduğunu ortaya koyması ve' böylece bu. bölge topraklarında bitki sel bir üre t ini yapıldığında toprakların mutlaka Fe ve Zn ile gübrelenmesi gerektiğine işaret etmesidir. O nedenledirki bu bölge topraklarında bitkilerin Fe ve Zn ile beslenmesine yönelik sera ve tarla denemelerinin yapılması, o bölge topraklarındaki bitkisel üretimin düzeyi ve kalitesi üzerinde etkin bir rol oynayacaktır» Araştırma alanı topraklarının yararlı Fe içerikleri ile silt içerikleri arasındaki ilişki X 5 düzeyinde pozitif olarak bulunmuştur. Bu sonucun, organik maddenin silt boyutunda olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Yararlı Mn içerikleri ile kil içerikleri arasındaki ilişki düzeyinde negatif olarak bulunmuştur» Bu sonuç, değişik araştırıcıların artan kil içeriği ile mangan bağlanmasının arttığına ilişkin bulgulara uygunluk göstermektedir. Yararlı Mn ile silt arasındaki %1 düzeyinde bulunan pozitif ilişki, olasılıkla Fe' de olduğu gibi organik madde ile ilişkili olsa gere kir. Kum ile bulunan %5 düzeyindeki pozitif ilişki, kumun Mn'ı immobil duruma getirebilecek bir özelliğe sahip olmamasından kaynaklanmaktadır. Organik maddenin yararlı Mn ile olan ilişkisi, organik maddeye bağlı olarak artan şelatör konsantrasyonu ve mikrobiyel aktivite ile yararlı ün` in arttığına ilişkin bulgularla uyum içersinde olup, %5 düzeyinde pozitif olarak bulun-34 muştur.. Yararla ün ile total Sin arasındaki 7. 5 düzeyinde pozitif ilişki beklenilen bir sonuçtur. Fakat yararlı Mn içerikleri ile total Fe ve total Zn içerikleri arasındaki % 5 düzeyinde bulunan pozitif ilişki, değişik toprak oluşumunu etkileyen -faktörlerden dolayı açıklanması güç bir ilişkidir. Yararlı Mn ile yararlı Fe arasındaki %1 düzeyinde pozitif ilişki pH ' ya ve diğer toprak faktörlerine bağlı bulunmaktadır. Araştırma alanı topraklarının yarayışlı Zn içerikleri ile kil içerikleri arasında % i düzeyinde negatif, silt içeriği ile % 5 düzeyinde kabul edilebilecek (r=0.230) pozitif ve kum ile de %5 düzeyinde pozitif ilişkiler bulunmuştur. Yararlı Zn ' nun topraktaki düzeyinin özellikle kil içeriği ve tipine bağlı bulunduğu. bu konuda yapılan çalışmaların ortak bir sonucudur. Yarayışlı Zn ile organik madde arasında bulunan X 1 düzeyindeki pozitif ilişki, artan organik madde ile artan şelatların etki sinden kaynaklanabilir. Yararlı Zn içerikleri ile total Zn içerikleri arasında eldelenen ilişkili düzeyinde pozitif olup, bu. beklenilen bir sonuçtur,. Buna karşın yarayışlı Zn ile total Cu, K ve yarayışlı Mn arasında bulunan % 1 düzeyindeki pozitif ilişkiler oldukça değişik toprak faktörlerinden kaynaklandığından açıklanması oldukça güçtür Yarayışlı Cu içeriklerinin mineral fraksiyonlar ile ilişkisinde, kil ile %1 düzeyinde negatif, silt ile %1 düzeyinde pozitif ve kum ile de %5 düzeyinde pozitif ilişkiler elde olunmuştur. Bu sonuçların ışığı altında LINDSAY 'ın (1972) belirttiği gibi topraktaki bakırın yarayışlılığının kontrolünde bakır karbonatlardan ve oksitlerden çok, bakırı adsorbe eden kil yüzeyleri etkin rol almaktadır. Organik madde ile yarayışlı Cu arasında bulunan %1 düzeyindeki pozitif ilişkinin olası nedeni olarak, araştırma alanı topraklarının organik madde içerikleriyle yarayışlı Cu' ın oluşturduğu komplekslerin stabilitesinin düşük olmasıdır. Yarayışlı Cu miktarı total Cu miktarı ile direkt ilişkili olduğundan aralarında bulunan %1 düzeyindeki pozitif ilişki de bunu doğrulamıştır. Yarayışlı Cu ile K, total Zn ve yarayışlı Zn arasında %1 düzeyinde pozitif ilişkiler elde edilmiş olup bunun olası nedenleri çok değişiktir.

35 SUMMARY This study was done with 73 soil samples collected from 25 soil series o-f Harran Plain which is the largest economic investment of cur country is applied in GAP Available contens of micronutrients in the soil samples and relationships between these and some characteristics were studied,, Results. support the relationships which known from now. The most important result of this study is to obtain the level of available Fe and 2n contents» These contents have much lower levels the the level which must be in the ordinary soil. So, it's necessary to fertilize these soils with Fe and Zn, when the agricultural actions are applied. For that reason, to do some experiments in field and greenhouse for feeding the plants with Fe and Zn in this region, will be effective to Quality and level of plant production OH the soils of this region. 7' he correlation between the available contents of Fe at research area soils and silt contents were found as positive at 5 % level,, It can be said that this result is due to the organic matter in the silt dimension and the surface of silt is less then the surface of clay. The correlation between the available contents of Mn and clay contents was found at 1 % level as negative. This result is suitable with data related to Increasing of clay contents together with the fixation of Mn. The positive correlation between the available Mn and silt 5 % level, may be related to the organic matter just like in Fe. The positive correlation which was found at 1 % in sand shows that the sand doesn't posses a feature to bring the sand to Mn immobile situation. The correlation between organic matter and available Mn is suitable with the data related to the increment of available Mr. which increases by depending on the microbial activity and chelate consantreat ion. This correlation was found36 at 5 % level as positive» The positive correlation at 5 %level between the available Mn and total Mn is a known result. But, the positive correlation at 5 %level between the available Mrs and total contents of Fe and Zn is hard to explain because of the -factors which influences some soil formations» The positive correlation at 1% level between available Mn and available Fe depends on pH and other soil factors. Between the available contents of Zn of research area soils and clay contents negative correlations was found at 1 %, level. Between the available Zn and silt content- acceptable positive <r=0«230) correlation was found at 5 %. Level. It's a former result of studies which was done about this subject that the level of available Zn depends on, especially the type and content of clay» A positive correlation at level of 1 % which was found between available Zn and organic matter can be originated by effects of increment organic matters and chelates.. The 1 % correlation guinea between a v liable Zn and total Zn contents is positive and this is a normal result. Althought the positive correlations at level of 1 % between available Zn and total Cu and K and available lin was originated from quite different soil factors it is difficult to explain» A negative correlation at level of 1 %with clay,, a positive correlation at level of 1 %with silt and a positive correlatio n at level of 5 % with sand was found between available Cu contents and mineral fractions. According to these adsorbs the Cu at-& effective more than Cu corbanate and oxcides in controlling the availability of Cu in soil. The possible reason of positive correlation at 'level of 1 % between organic matter and available Cu contents is the stability in low level of complex which was occured by available Cu and organic matter contents of the research Area., On account of the avilable Cu content related directly to total Cu content, the positive correlation at 1 % level has supported this result. The possible reasons of the positive correlations at 1%. level between the available Cu and K, total Zn and available Zn, are g u ite different.