Çukurova bölgesi buğdaylarında ekim sıklığı ve azot uygulamasının kardeşlenme özellikleri ve verim oluşumuna etkisi üzerinde bir araştırma

Abstract

-49- ÖZET Bu araştırma 1986-87 yetiştirme mevsiminde Ç. ü. Ziraat Fakültesi Araştırma Alanında yapılmıştır. Bölünen bölünmüş deneme desenine göre dört tekrarlamalı alarak planlanan çalışma da, Çukurova bölgesi önemli ekmeklik ve makarnalık buğday genotiplerinin üç değişik ekim sıklığında ve üç değişik azot dozlarında kardeşlenme özelikleri ile verim ve verim oluşumu araştırılmıştır. Elde edilen veriler aşağıda özetlenmiştir. 1. Çıkıştaki bitki sayısı genotiplere göre farklı bulunmuştur. En yüksek bitki sayısı 532 bitki m~- ile Gz genotipinde en düşük bitki sayısı ise 395 bitki m-2 ile G? genotipinde saptanmıştır. Ekim sıklıklarına göre çıkışta metrekaredeki bitki sayısı atılan tohum miktarlarını yansıtmış olup en yüksek bitki sayısı 629 bitki m-2 ile Sd de, en düşük bitki sayısı ise 254 bitki m``2 ile S? de bulunmuştur. Değişik azot dozlarının bitki sayısı üzerine bir etkisi olmamıştır. 2. Kardeşlenme başında sap sayıları genotipler arasında farklılıklar göstermiştir. Metrekarede en yüksek sap sayısı 561 sap m-2 ile G2, en düşük sap sayısı ise 425 sap m-2 ile G5 genotipinde görülmüştür. Bu devrede ekim sıklıklarına göre metrekareye sırasıyla Sı:302, Ss:487 ve Sa:669 sap sayılmıştır. <EGFo.os:38. 0). Azot dozlarının kardeşlenme başında sap sayısı üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. 3. Kardeş sayısının en yüksek seviyeye ulaştığı dönemde genotiplere göre sap sayıları farklı bulunmuştur. Metrekaredeki en yüksek sap sayısı 1066 sap m~s ile Gs» en düşük sap sayısı ise 762 sap mr2 ile Ga genotipinde oluşmuştur. Ekim sıklıklarına göre bu dönemde sap sayısı metrekareye sırasıyla Sa;944, Si : 862 ve Sı: 725 olarak bulunmuştur (EGFo.ob: 57.9). Azot dozlarının bu dönemde sap sayısı üzerine önemli bir etkisi olmamıştır.-50- 4. Çiçeklerime dönemindeki sap sayısı genotiplere göre farklı bulunmuştur. Metrekaredeki en yüksek sap sayısı 639 sap ar2 ile G* ve G^'de en düşük sap sayısı ise 544 sap ar2 ile Ga-d* bulunmuştur. Ekim sıklıklarına göre bu dönemde sap sayısı metrekareye sırasıyla Sa:683, S2:579 ve Sı: 532 olmuştur (EGFo.os: 49.0). Azot dozlarının çiçeklenme döneminde sap sayısı üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. 5. Başak sayıları genotiplere göre farklı bulunmuştur. En yüksek başak sayısı 573 başak nrs ile Ga'de, en düşük başak sayısı 500 başak m~2 ile Gb genotipinde bulunmuştur. Ekim sıklıklarına göre başak sayısı sırasıyla S--.-.592, S2:519 ve Sı:505 başak m-2 olurken, azot dozlarının metrekarede başak sayısı üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. 6. Dane verimi bakımından genotipler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. En yüksek dane verimi 852 kg da`' ile Cı'de, en düşük dane verimi 756 kg da-1 ile Gs genotipinde oluşmuştur. Ekim sıklıklarının ve Azot dozlarının dane verimi üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. 7. Değişik genotip ve ekim sıklıklarında bin dane ağırlıkları önemli derecede farklı olmuştur. H x S x G interaksiyonu önemli bulunmuştur. Farklılıklar dane verimine yansımamıştır. Genel olarak, bindane ağırlıklarının makarnalık buğday genotiplerinde ekmeklik buğday genotiplerinden daha yüksek oldug/ı saptanmıştır. En yüksek bindane ağırlığı 53.0 g ile Gs'de, en düşük bindane ağırlığı ise 38.6 g ile G* oluşmuştur. Sı ve Ss ekim sıklıklarında ortalama bindane ağırlıkları 47.0 g olurken Sa de bu değer 45.5 g'a düşmüştür. 8. Genotiplerde başak başına 29.8 (Gs> ile 40.2 (G*) arasında önemli ölçüde değişen dane sayıları bulunmuştur. Başak başına dane sayısı yönünden genotiplerin azot uygulaması ve ekim sıklığına tepkileri farklı olmuştur.-51- 9. Başak dane verimi yönünden önemli Azot x Genotip interaksiyonu saptanmıştır. Ekim sıklıklarına bağlı olarak değişen başak ağırlıkları Sı'de 1.66 g'dan, Sa'de 1.42 g'a dek düşmüştür.

-52- STOMARY Thie research was carried out at the Research Field of Agricultural Faculty of Çukurova University during the growing period of 1986-87. Field experiment was planned as split-split plot design with four replications. The aestivum and durum cultivars which are important for Çukurova region were studied in the cases of tillering capacity, yield and three nitrogen rates. The results were summarized as follows: 1. Genotypes were found significantly different in the case of plant per squarmeter at the emergency. Ga genetype had the highest plant number with 532 plants, nr- and Gs had the lowest plant number with 395. According to the row spacing, numbers of plants at the emergency correspanded with seeding densities and as a result of that Ss had the highest plant number with 629 plants. m~a and S2 had the lowest plant number with 254 plants. m-2. Different nitrogen dozages didn't significantly effect plants numbers nr2. 2. Genotypes have been found diffeisnt in the case cf stem's numbers. Genotype G* had the highest stem number with 561 stems, nr2. Gs had the lowest stem number with 425 stems. m-2. At this stage, stem numbers in the different seeding densities were found as follows; Si: 302, Si: 487, and Ss: 669. Hitrogene dozages didn't effect on stem numbers at the beginning of tillering stage. 3. At the stage when tiller numbers achieved maximum, stem numbers were found different among genotypes. Ge. had the highest stem numbers with 1066 m~2 and Ga developed the lowest stem number with 762 nr2. In this period stem numbers in the different seeding densities were as follows; S3:944, S2:862, and Si: 725. Hitrogene dozages didn't effect stem numbers in this period too. 4. At the heading stage, stem numbers were found different among XM gewrtypefe. 0* had the highest stem number with 639 m~2 and G* had the-53- 1 owes t stem number with 544 nr2, In this period, stem numbers in the different seeding densities were found as follows; S3:683, S*;579, and Si: 532. ffitrogene dozages didn't shaw any different effect on stem numbers. 5. Number of spikes were found different among genotypes. Genotype G« had the highest spike number with 573 and genotype Gs had the lowest spike number with 500. Spike numbers in the different seeding densities were found as follows; S;,:592, S2-.519, and St : 505 spikes. m-2. Sitrogene dozages didn't have different effect on spike numbers. 6. Yields of genotypes were found significantly different from each other. G4 gave the highest yield with 852 kg. da`1. Gs gave the lowest yield with 756 kg.da~'. Seeding density and nitrogen dozages didn't have significant effect on yield. 7. Variation genotypes and sowing density produced significant difference in 1000 weights. Interaction amongst H x S x G was found significant. There was no difference in grain yield for per usit area, m general 1000 weights was higher in durum wheats and was lower in aestivum wheats. Gs had the highest 1000 weights with 53.0 g. G* had the lowest with 38.6 g. Mean of the TKV at the Si and S£ row spaces was found as 47 g. That of S3 was 45.5 g. 8. Seed numbers per spike were found different among genotypes. In the case of seed number per spike, genotypes showed different respons aganist different nitrogen dozages and seeding density. 9. In the case of seed yield per spike, interaction of genotype x nitrogen dozages and was found significant. Spike weights that have variation depend on seeding density, decreased from 1.66 g Si to 1.42 at S3.