İn vitro bitki doku kültürü teknikleri kullanılarak turunç bitkisinde (citrus aurantium L.) zamklanma hastalığı etmenine (phytophthora citrophthora Sm. and Sm. leonian) dayanıklı bitkiler elde etme olanaklarının araş...

Abstract

ir ÖZET Bu çalışmada zamklanma veya kök çürüklüğü olarak isimlendirilen Phytaphthara. citrophthora Smith and Smith i. Leanlan fungusuna karş ı tolerant veya dayanıklı turunç bitkileri elde edilmesi amacıyla, doku kültürü tekniklerinden, kallus£,, hücre ve protoplast kültürü üzerinde çalınmalar yapılmıştır. Bu amaçla, fungusun kültür filtrâtı kullanılarak sonıaklonal varyasyon-, arttırılaaya çalışılmış, somatik embriyogenesis vasıtası. ile kallus ve gövde e'kspl antlarından bitki regerenasyonu gerçekleştirilmeye çal ı s ılmışt ir. ` Bu çalışmalar sonucunda} 1. Gövde parçalarından somatik embriyogenasisin teşvik edilmesinde en uygun hormon konbinasyonu olarak 4.0 GA-. + 2,0 BAP mg/1 saptanmıştır. Bu hormon konbinasyon ve konsantrasyonlarını içeren kültür ortamları» 2-3 hafta karanlık daha sonra sürekli ışık koşulları altına yerleştirildiklerinde en iyi sonuçlar elde edilmiştir. 2. Kallus' tan somatik embriyogenesis oluşumunu sağlamak amacıyla EAA, BAP ve GAs* hormonlarının farklı konbinasyon ve konsantrasyonları iyi sonuçlar vermiş, en yüksek embrlyogenesSie <4.0 GA.ra + 6.0 BAP + 0.1 HAA; 6.0 GA® +4.0 BAP +0.1 NAA mg/1) düşeylerinde elde edilmiştir, 3. Elde edilen sürgünlerin köklendirilmesi için genç ve küçük sürgünler 1.0 ve 2.0 mg/1 düzeylerinde FAA+IBA/BAP hormonlarını içeren MS ortamları üzerinde, ışık koşullarında bir ay süre ile kültüre alındıklarında en iyi kök oluşumu gerçekleştirilmiştir. 4. Kök, gövde ve kotiledon eksplantları arasında en yüksek kallus oluşturma kapasitesi gövde ekspl antlarında78 meydana gelirken, en uygun kültür ortamı olarak 2,4-D/K kombinasyonunu içeren îîS ortamı belirlenmiştir. 5. Kallustan izole edilen hücrelerin kültüre al masasında en uygun ortam olarak ¥ ortamı saptanmış en yüksek hücre çoğalması ve canlılık oranı bu ortamda meydana gelmiştir, KS, HT ve ¥ ortamları üzerinde yapılan farklı oksin/sitokinin kombinasyonlarında, hücrelerin kaplama ve karıştırma yöntemi ile kültüre alınması gerçekla-ş t iri 1 eme mi 3 1 ir. 6. Kolay dağılabilir, hisli büyüyen, beyazımsı kalluslar kullanılarak gerçekleştirilen protoplast izolasyonu denemelerinde Macerozyaje ens imi Maceroze enziminden daha etkin olmuş, en yüksek protoplast yoğunluğuna 10. saat ' te ulaşılmıştır. 7. Soraaklonal varyasyonu arttırmak amacıyla, kullanılan P. citrophthora fungusunun kültür filtratı ile yapılan çalışmalarda, %50 kültür filtratı konsantrasyonundan sonra, gerek kallus ağırlığı ve gerekse somatik eıabriyogenesis oranında bir azalma meydana geldiği gözlenmiş- 1 ir. Yapılan biyodeneme sonuçları, in vitro bulgularını desteklemiştir..

79 SUMMARY In. this study sans tissue culture techniques; callus» Cell, and protoplast cultures, were used to abtain tolerant and/or resistant. sour orange, Citrus aurantium L., lines to gumraosis disease, Fhytophthara citrophtbara Smith and Smith Leonlan. For this purposes culture filtrates were used to Induce somaclonal variagation and regeneration of callus and stem explants through ??'.. somatic ambry agenesis. Following results were obtained; ? 1. the optimum hormon combination was 4.0 GAsa+2.0 BAF mg/1 for inducfe...>.;` somatic ©mbrlyogenesis of stem explants. Cultures in this hormonal` combination gave the best results when they kept in complete darkness for 2-3 weeks then placed under light. 2. Different combination and concentration öf HAA, BAP, and GAa» hormones gave varying results for inducing somatic embr i agenesis from callus. Highest embriogenesis were obtained in 4,0 GA»+6.0 BAP + 0. 1 BTAA, and 6.0 GAa+1.0 BAP+ 0.1 HAA mg/1 combinations. 3. Young and small shoots were rooted best when they were placed in MS medium containing 1,0 and 2.0 mg/1 NAA+IBA homone concentration®, and kept under light for one month, 4. Among the shoot, stem and cotyledon explants, the stem explants had the highest capacity for» callus production. The test culture medium was MS containing 2.4- B/K, fi 5. The best medium was W for culturing the cells osolated from callus. The highest reproduction of the cells and viability were obtained in this medium. The attempt of culturing cells in MS, MT and V media containing varying combinations of auxin- cytokinin__was~.f ailed. 6. Protoplast isolations were achieded by using rapid growing, whitish, and easily freeable callus. In these isolations Macerasyme enzyme was more effective than80 Mace raze enzyme and reached highest protoplast concentrations at 10 th hour. 7. In studies conducted to induce somaclonal variation by using culture filtrate of P. aiirophthorst the callus weight and the rate of somatic embryogenesis started to decease; affter %50 concentration of culture filtrates. Results obtained in vitro were supported with the results obtained in bioexperiments. Yükseköğretim Kurulu Do&ümaaîasyoB Merlse&ı