Erçek gölü (Van) dolayının jeoloji incelemesi

Abstract

öz İnceleme alanı, Van ili doğusunda, Erçek Gölü güney ve güneydoğusunda yeralmaktadır. Bu alan, Torid kuşağının doğu uzantısı üzerinde bulunmakta olup, Paleozoyik ile Alt Miyo sen arasında gelişmiş farklı türden sedimanter, mağmatik metamorfik kayaları içermekte ve oldukça karmaşık bir yapısal istiflenme sergilemektedir. Bölgenin en yaşlı birimini Alt Paleozoyik yaşlı Tepedam metamorfitleri oluşturur. Bu birim ile birlikte Paleozoyik sonlarında tüm bölgeyi kaplayan karbonat platformunda çökelen Yamanyurt formasyonunun, Anatolid-Torid kuşağına ait ol duğu düşünülmektedir. Üst Permiyen yaşlı Yamanyurt formasyo nu ile kaplı alanda, Triyas döneminde riftleşme ile açılan havzada, Yamanyurt formasyonuna ait kireçtaşı blokları içeren, bazik volkanit arakatkılı sleyt-fillat türü kayalardan oluşan Kazandağı formasyonu çökelmiştir. Mesozoyik'de oluşan okyanusal alanda ofiyolit gelişmiş, Üst Kretase'den itibaren başlayan kuzey yönlü dalma - batma olayının sonucunda meydana gelen adayayı volkanizması,Kampaniyen t Monsiyen aralığında aktifligini sürdürmüş, Tanesiyen- Lütesiyen aralığında ise faaliyet göstermemiştir, üst Kreta- se - Lütesiyen aralığında Kampaniyen'den Monsiyen' e kadar derin denizel, Tanesiyen'den Orta Eosen' in başına kadar sıg denizel ve yer yer resif al karakterler sunan, Lütesiyen 'de ise yeniden derinleşen bir ortamda oluşan ve Yüksekova guru bu olarak adlandırılan birimler, Lütesiyen 'de birlikte melanj görünümü sunarak kuzeyden güneye doğru yerleşen ve Yamanyurt formasyonu ile Gollü metaofiyolitinden oluşan allokton birimler tarafından üzerlenmiştir. Bölgedeki yoğun tek- tonizmanın, temeli oluşturan Yüksekova gurubu kayaçlarının- da güneye doğru itilmelerine neden olduğu düşünülmüştür. Alt Tektonik Birlik olarak adlandırılan bu birimler ü- zerinde Geç Lütesiyen-Üst Oligosen aralığında olistostromal türbiditik karakterli Erçek formasyonu oluşmuştur.Bu formas yon üst Oligosen' e kadar hareketliliğini sürdürerek kuzey den güneye yerleşen Yüksekova gurubu kayaçlarından ve Meso zoyik'de açılan okyanusal alanın ürünü ofiyolitin başkalaşımı ile oluşan Mordag metamorf itlerine ait Gollü. metaofiyoliti ve Karataş metavolkanitinden meydana gelen üst Tek tonik Birlik önünde oluşmuştur. Erçek formasyonu içinde yer alan andezit-dasit-riyolit türü kayalardan oluşan Ermanis volkanit üyesi, yığışım pirizması üzerinde gelişen toleyi- tik karakterli adayayı özelliği sunmakta olup, Tanesiyen- Lütesiyen aralıgmdaki duraklama döneminden sonra yay faali yetinin yeniden başladığını gösterir. üst Tektonik Birlik Geç Üst Oligosen'den önce Erçek formasyonu, Ermanis volkanit üyesi ve Alt Tektonik Birlik' te yeralan birimleri üzerlemiş, böylece Erçek formasyonuII iki tektonik birliği birbirinden ayıran bir kılavuz birim özelliği kazanmıştır. Geç Üst Oligosen - Alt Miyosen aralığında molas havzasında oluşan Alibonca formasyonunun sığ denizel yer yer karasal ortam ürünü çökelleri, daha önceki tektonik yapıları örtmüştür. Alibonca formasyonunun çökeliminden sonra bölge, sıkışmanın etkisi altında gelişen, güneye eğimli ters fayların ve kuzeye devrik kıvrımların oluşumuna sah ne olmuştur. Devam eden sıkışma, günümüzde sağ yönlü doğrultu atımlı faylar ile karşılanmaktadır.

Ill ABSTRACT investigated area is situated at the east of Van City, south-southeast of Lake Erçek. The area that lies in the extension of the Tauride belt contains different kinds of sedimentary, igneous, metamorphic rocks and displays a comp lex tectonostratigraphic sequence. The Early Paleozoic aged Tepedam metamorphites cons titute the oldest unit of the area. The unit and Yamanyurt formation which deposited on carbonate platform extending over entire region at the end of the Paleozoic, are both considered as belonging to the Anatolide - Tauride belt. In the basin that was opened by rifting of the area being covered with Permian Yamanyurt formation at.the Tri- assic, Kazandagi formation comprising the disrupted blocks of Yamanyurt formation, slate-phyllite with interstratif i- cation of basic volcanites was deposited. In the oceanic realm formed at the Mesozoic,ophiolite was deposited, the island arc volcanism which arose asa consequence of northerly subducted realm initiated at the Late Cretaceous, continiued its activity during the Campa- nian-Montian then showed no activity during the Thanetian- Lutetian. During the Late Cretaceous-Lutetian period, the units named as Yüksekova group that represented environ ments of deep marine from the Campanian to the Montian, of shallow marine from the Thanetian to the beginning of the Middle Eocene reefal characters in some places and of prog ressive re-deepening at the Lutetian, were overlain by the allochthonous units composed of Gollü metaophiolite, and Yamanyurt formation which appeared together as a melange and were emplaced soutwardly from the north in the Lutetian. Strong tectonism in the region was considered to as the cause of thrusting of Yüksekova group. On the units named as Lower Tectonic Units, Erçek for mation, olistrostromal - turbiditic in character, was for med during the Late Lutetian-Late Oligocene period. The for mation developed in front of the Upper Tectonic Units com posed of Yüksekova group which was emplaced from the north to the south by continiuing its movement up to the Late Oligocene, Gollü metaophiolite and Karataş metavolcanite belonging to Mordag metamorphites originated from the me- tamorphism of the ophiolite that was a yield of the oceanic realm opened at the Mesozoic. Ermanis volcanite member which is composed of andesite-dacite-rhyolite, belonging to Erçek formation, represents characteristics of thoeliitic island arc that developed on accretionary prism and reac tivation of the arc after ceasing period during the Thanetian-Lutetian.IV The Upper Tectonic Units were trusted over Erçek for mation, Ermanis volcanite member and units belonging to the Lower Tectonic Units before Late Oligocene Thus Erçek for mation gained the property of the key unit that seperates the two tectonic units. During Late Oligocene-Early Miocene, the shallow mari ne and non marine sediments of Alibonca formation that was deposited in molas basin covered the pre-existing tectonic structures. After the deposition of Alibonca formation, the region was the scene of southward dipping reverse faults and northwardly overturned folds which were developed under the influence of compression. The continiuing compression is compensated by right lateral strike slip faults.