Çukurova yöresindeki yaygın toprak serilerinin bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerinin değişim tavırlarının irdelenmesi

Abstract

-61- ÖZET Bir sulama uygu i anas i uda sulama suyu miktarı ve sulama aralığı gibi işletmecilik unsurları bitki su tüketiminden etkilendiği gibi toprak özelliklerine de bağlı kalmaktadır. Bu amaçla tarım alanlarında yapılacak etüdlerde örnekleme yerlerinden alınan verilerin göstereceği değişkenliğin irdelenmesi gerekmektedir. Klasik istatistiksel yöntemlerin kullanıldığı böyle bir çalışmada, herhangi bir değişkene ilişkin varyans ve standart sapmanın hesaplanmasında örnekleme yerlerinin etkisi dikkate alınmamaktadır. Bu soruna çözüm getirmek amacıyla, Jeoistatistiksel yöntemlerin tarımda kullanım olanakları irdelenmeye çalışılmıştır. Jeoi statist i ksel yöntemler genellikle ınaaeu mühendisliğinde rezerv hesaplamalarında kullanılmak üzere geliştirilmişi ul masına karşın diğer uygulama alanlarında da zaman ve yer boyutu içerisinde ölçümü yapılmak istenen tüm değişkenlere ilişkin eksik verilerin veya ara değerlerin kestiriminde kullanılabilmektedirBu çalışma Jeoistatistiksel yöntemlerin bu özelliğinden yararlanılarak toprakların bazı iizikEiel vı» kinıyaısal özelliklerinin uzaklığa bağlı olarak gösterecekleri değişkenliği ve güvenilir örnekleme aralığını belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Çukurova Bölgesinde yaygın 3 toprak serisinde (Mutlu, Arıklı.Hen- zilet) yürütülen çalışmada toprakların bazı fiziksel <TK, SU, % Kum) ve kimyasal <pH, Ca*`*> özelliklerinin yersel değişim tavırları irdelenmiş, sözü edilen değişkenliğin niceliksel olarak değerlendirilmesinde jeoistatistiksel yöntemler kullanılmıştır. Deneme de Kutlu ve Arıklı Toprak Serilerinde Dogu-Batı yönünde 60 m' lik, Kuzey-Güney yönünde 50 m'lik transekler oluşturulmuştur. Oluş turulan transektlar üzerinden b m. aralıklarla, 30 cm. 'lik katmanlar halinde toprak örnekleri alınmıştır. Manzilet Serisinde ise örnekler Dogu-Batı Yönünde 100 m* lik tran&ttkt buyunca 1 m aralıklarla û-30 cm' lik toprak katmanından alınmıştır.-62- Yapılan değerlendirme sonucunda, küresel modele uygunluk gösteren özelliklere ilişirin etki uzaklıklara ; Tarla Kapasitesi için Mutlu Serisinde cDogu-Batı) 22-32 m., üenzilet Serisinde 39 m. ; Solma noktası için Menzilet Serisinde 30 m. j Kum Fraksiyonu için Mutlu Serisinde ( Dogu-Batı, Kuzey-Güney ) 20 a. ; pH için Anklı Serisinde < Dogu-Batı) 26 m. ve Kalsiyum için Henzilet Serisinde 47 m. olarak bulunmuştur. Haritalama birimi olarak kabul edilen etki zonu değerleri ise Menzilet Serisinde Tarla Kapasitesi için 33.5 m., Solma Hbktası için 24 m., Kum Fraksiyonu için 24 m., pH için 18 m. ve Kalsiyum için 27 m. olarak bulunmuştur.

-63- SUMMAKY In an irrigation practice, management factors such as Irrigation amount and Interval are Influenced by evapotranspiration as well as soil characteristics. For this reason, spatial variability of «all properties should be evaluated in agricultural soil surveys. In such studies where classical stat i süt ic.il methods are employed, the effect of spatial variability is not considered to calculation of varlans and standard deviation of any variable. To find a solution to this problem, possible utilization of fiecu:;tat.istlcal methods In agriculture has been Investigated. Although s?cnstat1stical. models were orialnally developed for estimating inine deposits, it can also be applied to other areas where variation of a variable with time, and space is required or missing values of all variables can be estimated. This study was conducted to determine the spatial variability of some physical and choartcal properties of soils and reliability of sampling spacing by using geosta t istical methods. Spatial variability of some physical properties such as Field Capacity i Permanent Wilting Percentage, Percentage oi Sand Fraction and chemical prop- m ties such as pH and Ca`*`* were evaluated far Mutlu, Arıklı and Mens Up t sn1 I series found o:l nnt;i vel y In the Çukurova roc/ton, Twi; ?'..raıv-üict'.-.. -'.'^'- In F.:rT.t-y--> -,t with 60 m long, the nt.her in the Wort-South direction with 50 m lon<; were established on Mutlu and An kit soil series. Foil samples were tafcpn at 5 tn intervals and frnw 30 r.m layers. On lens llet soil series, a transect of 100 m was established and soil samples wm-a taken »t 1 m Interval and from 0-30 cm soil layer. As a result of the evaluation, influence distances for various properties fitted to a spherical model were determined as follows: Fur field capacity In East-Vest dlrectionin Mutlu soil series 22-32 m for Permanent Wilting- Percentage in Xenzilat Soil Series 30 m ; for sand Fraction in Mutlu Soil series 20m in Kast-Westand Horth-South direction;-64- pH in Arıklı Soil Series (East-West) 26 m and for Ca~~ content in Jfenzilet Series 47 m. The following zone of influence values were also found to be 33.5 for field capacity; 24 m for permanent wilting point; 24 in for sand fraction; 20 m for pH and 27 m ior Ca*+ content in JCenzilet Sdİİ Series.