Doğu Akdeniz bölgesi turunçgil tür ve çeşitlerinde xyloporosis-cachexia hastalık etmeninin indeksleme yöntemi ile saptanılması

Abstract

36 ÖZET Ülkemizde turunçgil yetiştiriciliği son yıllarda hızla artmakta ve bölgemiz turunçgil tarımı için büyült bir potansiyel içermektedir. Ancak turunçgil üretimini kısıtlayan faktörlerin basında hastalık ve zararlılar gelmektedir. Bunlar arasında turunçgil tarımını 'en fazla etkileyen patojen grubu virüs ve virüs benzeri etmenlerdir. Virüs ve viroid kökenli hastalıkların kimyasal yolla tedavisi olmaması, bu gruba giren hastalıkların önemini danada arttırmaktadır, ülkemizde henüz sağlıklı ası gözü sağlayacak bir organizasyon olmadığı için viral ve viroidal kökenli hastalıklar çoğaltma materyali olan aşı gözleriyle ve buna ilave olarakta viroidal patojenler budama aletleriyle mekanik olarak hızla yayılmaktadır. Bu hastalıklar- içerisinde yer alan ve özellikle duyarlı çeşitlerin üzerlerinde veya ası yerlerinde odunda çukurluk ve floemde zamklı çıkıntı simptomları sergileyen Xyloporosis-cachexia viroidinin bölgemizde oldukça yaygın olduğu yapılan sörvey çalışmalarıyla saptanmıştır. Bu çalışmada Doğu Akdeniz bölgesinde Xyloporosis-cachexia viroidinin varlığını indikatör bitkilerin ortaya koydukları performansla araştırmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Xyloporosis-cachexia viroidi ile infekteli olduğu simptomatolojik gözlemlerle saptanmış mandarin ağaçları ve hastalığın hiç bir simptomunu göstermeyen gummy-bark hastalığı ile infekteli portakal çeşitleri etmene duyarlı kabö limon üzerine aşılı parson's special mandarin <X?SM> Üzerine doku aşılaması yoluyla indeislenmiş ve viroidin bıçak kesimleriyle mekanik olarak turunçgilden turunçgile taşınma denemem yapılmıştır. Indeksleme çalışmaları sonunda materyal olarak seçilen agaçldiıa Xyloporosis-cachexia viroidlyle İnfekteli olduğu v& görsel olarak hastalık simptomlarını sergilemeyen tatlı portakal ağaçlarının, bu hastalıktan ari olmadıkları belirlenmiştir, indikatör bitkiler üzerinde Xyloporosis-cachexia viroidi için37 karakteristik olan parson's special mandarini odun yüzeyinde veya aşı yerinde içleri zamklı çukurluklar ve buna uygun olarak kabuk kambiyal yüzeyinde floemde çıkıntı ve zamk birikimi simptomiarı gözlenmektir. Ayrıca Xyloporosis -cachexia viroidi mekanik olarak bıçak kesimleriyle satsuma mandarininden KPSM indikatör bitkilerine taşınmıştır. Sonuç olarak tarımı yapılan mandarin ve portakal varyetelerinden seçilmiş, görsel olarak Xyloporosis-cacnexia etmeninin belirtilerini gösteren ve göstermeyen ağaçlardan yapılan indeksi eme ler sonucu bu ağaçların Xyloporosis-cacnexia yiroidiyle bulaşık olduğu saptanmıştır. Simptomsuz ağaçların indekslenmeden damızlık olarak kullanılması ve nipoklorite batın lmamış budama aletlerinin kullanılması yiroidin yayılması yönünden natalı olduğu ortaya konmuştur.

38 SÜMARY Citrus industry in Turkey has been expanding rapidly and Çukurova has a great potential for citriculture. But citrus production is limited by many factors especially pests and diseases. Virus and viroid diseases require a special attention because of lack of any chemical control methods. Virus and viroid diseases has been spread because of no certificated budstick producing organization. As a addition to this, viroids has been spread rapidly by mecanically With pruning tools. Xyloporosis- cachexia viroid showing symptoms on suspectible variaties was proven by survey studies in the region. In this study it was aimed to prove the existance of cachexia-xyloporosis viroid in eastern mediterranean region by indexing. Existance of cachexia-xyloporosis viroid could be shown on satsuma mandarins and on sweet oranges varieties known ^ symptomatica! ly to be infected by gummy-bark diseases and.indexing on parson's special mandarin grafted on rough lemon. Cachexia- xyloporosis viroid known to be transmitted mechanically by knife was tried to be transmitted from tangerin to Parson's special mandaiin. Indexing studies indicated that the selected trees fur indexing were infected with Xyloporosis-cachexia viroid. It was also found that symptomless sweet oranges- trees were not free from Xylporosis-cachexia. Indicator plants showed c. character i-..U<. symptoms of viroid e-, wood-pit «mi gummy-peg, Viroid was also tramwHUai «mechanically from citrus to citrus. The results indicated that selected trees for indexing wheather showing typical Cachexia-xyloporosis symptoms or not were contaminated with the viroid. Therefore trees should not be used as a foundation material without any indexing and all knives and pruning tool*, should not be used whitbout dipping in a solution of sodiuo hypochlorite percent 20 %,