Sayısal arazi modelleri

Abstract

V. ÖZET Fotogrametrinin başlangıçtaki amacı, yeryüzünün topoğrafik yapısını elde etmek iken, günümüzde bu amaç yeni birtakım uygulama alanlarını da içermektedir. Elektronik teknolojisin de kaydedilen büyük gelişmeler ve buna bağlı olarak bilgisayar biliminin ve görüntü işleme tekniklerinin gelişmesiyle Fotogrametri biliminde analog değerlendirmeden sayasıl değerlendirmeye doğru bir gelişim sürecine girmiştir. Fotogogmetrik değerlendirme aletlerinin bilgisayarlarla desteklenmesi sonucunda en karışık problemler çözülebilmekte ve hata analizleri yapılabilmektedir. Günümüzde ortofoto harita, sayı sal harita, arazi bilgi sistemi ve coğrafi bilgi sistemi gibi kavramlar ağırlık kazanmıştır. Bunun yanısıra, sayısal arazi modelleri (SAM), Fotogrametristlerin uzun zamandan beri üzerinde çalıştıkları bir konu olup, özellikle sayısal yükseklik modelleri çalışmaların odak noktasını oluşturmuş tur. Bu çalışmada; sayısal arazi modelleri konusu araştırılmıştır. Bu amaçla; Giriş bölümünde, sayısal arazi modellerinin tarihsel gelişimi, tanımı, temel amaçları, kullanım alanları, sayısal arazi modellerinin oluşturulmasındaki aşamaları, interpolasyon yöntemleri, sayısal arazi modeli yöntemleri ve yazılımları hakkında bilgiler verilmiştir. Materyal ve Metod bölümünde, sayısal arazi modeli oluşturulacak uygulama sahası olarak seçilen alan ve uygulamada kullanılan yazılım ve donanım belirtilmiş ve uygulama yazılımı olan SURFER Paket programının geniş bir tanıtımı yapılmıştır. Bulgular bölümünde, uygulama sahası olarak seçilen alanın topoğrafik haritaları ve perspektif görünümleri, önce bu -58-alana ait 1/5000 ölçekli topoğrafik haritadan eş yükseklik eğrilerinin sayısallaştırılmasıyla elde edilen 4-38 adet da yanak noktası kullanılarak, daha sonra 50 metre aralıklarla oluşturulan bir kare gridin düğüm noktalarına karşılık gelen 336 adet dayanak noktası kullanılarak elde edilmiştir. Farklı dayanak noktalarından elde edilen topoğrafik haritalar ve dolayısıyla perspektifler arasında önemli bir farklılık olmadığı gözlemlenmiştir. Tartışma ve Sonuç bölümünde, sayısal arazi modellerinin çeşitli kullanım alanları ve özellikle farklı ormancılık çalışmalarında sayısal arazi modellerinden yararlanabilme olanakları üzerinde, daha önceden bu konuda yapılan çalışmalara da değinilerek durulmuş ve çeşitli ormancılık problemlerinin çözümünde sayısal arazi modelleri yöntemi kullanımının kaçınılmaz olduğu sonucuna varılmıştır. -59-

DIGITAL TERRAIN MODELS SUMMARY While the purpose of photogrammetry was obtaining the topography of the earth's surface in the beginning, this has covered a number of a new application fields today. The developments occuring in computer science and image processing systems related to the considerable progress which has been made in the field of electronics have made the science of photogrammetry turn towards digital evaluations from the analog ones. The most difficult problems can be solved and the error analyses can be made by using the computerized photogrammetric tools. The concepts such as orthophoto map, digital map, land and geographic information systems have become important today. Besides, the photogrammeters have worked on the digital terrain models for a long time. Therefore, the digital terrain models were choosen as the subject of the study. For this purpose: Some information was given on historical development, defination, basic arms, application fields, phases of the form of the digital terrain models, the methods of inter polation, the methods and software of the digital terrain models in Part I (Introduction). The detailed explonations related to the study area which was choosen to form the digital terrain models, the methods of software and hardware, and SURFER pocket programme which were used in the study were presented in Part II (Material and Method). The findings of the topographic maps and the pers pective views of the study area, which were obtained in the study were given in Part III (Findings). For preparing these materials 774 post points which were obtained on a topo graphic map at a scale of 1/5000 of the study area were used in the study. While 438 of them were determining by -60-digitizing the contour lines on the topographic map, the remain (336) were obtained from the intersection points of the grid system (50 m x 50 m) which was built on the topo graphic map. After getting two topographic maps and two perspective views of the study area by using two different methods which were mentioned above, they were compared to one another. The results of the comparisons showed that the differences were not found important between either the maps or the perspective views. The use of the digital terrain models were also discussed for the different application fields, specially for forestry in Part IV (Discussion and Results). According to the results of the study and the previous studies, it may be said that it is necessary to use of the digital terrain models to solve the various forestry problems. -61-