İmamoğlu-Kırmıt (Çukurova) ovası sulama projesi alanına giren tarım işletmelerinde optimum ürün bileşiminin doğrusal programlama yöntemiyle belirlenmesi

Abstract

ÖZET Ülkemizde tarım alanlarında özellikle 1950'li yıllarda görülen hızlı genişleme 1960'lı yıllardan itibaren çok yavaşlamış ve artık genişleme olanağı kalmamıştır (TEKİNEL ve YURDAKUL, 1989 ). Bu nedenle üretim ve gelirin artırılabilmesi için kaynak kullanımında etkinliğin artırılarak verimliliğin artırılması gerekmektedir. Bu ise, tarım işletmelerinin faaliyetlerini belirli plan dahilinde yürütmeleri ile olasıdır. Bu çalışmanın amacı, yakın bir gelecekte sulamaya geçecek olan Çukurova'nın Aşağı Seyhan ve Aşağı Ceyhan ovalarından sonra en büyük ovası durumunda olan İmamoğlu-Kırmıt Ovası'nda yer alan tarım işletmelerinin sulama projesi sonrasında kıt üretim kaynaklarını en etkin şekilde kullanabilecekleri ürün bileşimlerinin belirlenmesidir. Diğer bir ifadeyle, çalışma alanındaki tarım işletmelerinin sulama projesi sonrasında uygulamaya koyabilecekleri optimum işletme planlarının hazırlanması, bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. İşletmelerin optimum ürün bileşimlerinin belirlenmesinde doğrusal programlama yöntemi kullanılmıştır. İşletmenin brüt karının maksimize edilmesi yöntemin amaç fonksiyonunu oluşturmuştur. İşletmeler işletme arazisi genişliklerine göre 6 grup altında ele alınmıştır. Optimizasyon işlemi işletme genişlik gruplarının herbirine ayrı ayrı uygulandıktan sonra tartılı ortalama değerleri hesaplanmıştır. Çalışma alanında gerçekleşmesi beklenen sulama projesinin net sulama alanı 60 800 ha dır. Yöre ekolojik yönden çok çeşitli bitkilerin yetiştirilmesine elverişlidir. Kuru koşullarda genelde buğday ve pamuk tarımı yapılmaktadır. Çalışma alanında halen toplam arazinin % 12,5' inde sulu tarım yapılmaktadır. Ortalama işletme genişliği 85,5 dekardır. İşletmelerde parça sayıları oldukça fazladır. Küçük işletmeler sayıca çoktur. Yörede nüfus kente göç nedeniyle azalma göstermektedir. Kente göçün en önemli nedenleri, mevcut durumda nüfusun temel geçim kaynağı olan tarımın genelde kuru koşullarda yapılması sonucu elde edilen gelirin yetersizliği ve işsizlik sorunudur. Nüfusun eğitim düzeyi Türkiye ortalamasının üzerindedir. Araştırma sonuçlarına göre, sulama projesi gerçekleştiğinde çiftçilerin yeniliklere uyum sürecinin kısa olacağı beklenmektedir. Çalışma alanındaki yerleşim birimlerinden ulaşım sorunu olan yoktur. Yerleşim birimlerinin tamamında elektrik bulunmaktadır. İçme suyu yönünden sadece birkaç köyün sorunu vardır. Yörede hayvancılık genelde aile tüketimini karşılayacak düzeyde yapılmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, çalışma alanında sulama projesinin gerçekleşmesinden sonra da hayvancılığın aile tüketimine yönelik yapılacağı tahmin edilmektedir.Optimizasyon sonuçlarına göre, sulama projesinin tamamlanmasından sonra işletmelerin planlı çalışmaları halinde önemli ölçüde gelir artışı sağlanabilecektir. Sulama projesi sonrası durumda işletmelerin değişen masraflar sermayesi yönünden sıkıntı içinde olmamaları halinde meyveciliğin bileşimden alacağı payın % 14,3 düzeyinde olması, bunun yanında pamuk, örtü altı karpuz, buğday ve buğdaydan sonra ikinci ürün olarak mısır ve soya tarımının önemli düzeylerde yapılacağı beklenmektedir. İşletmelerin değişen masraflar sermayesi yönünden sıkıntı içinde olmaları halinde ise pamuk, örtü altı karpuz ve meyve bahçesinin bileşimden alacağı paylar azalırken buğday, l.ürün mısır, yerfıstığı ve 2. ürün susamın bileşimden alacağı payların yükselmesi işletmelerin brüt karlarını maksimize etmelerini sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Sulama projesi sonrası için yapılan Planlama sonuçlarına göre gelir artışı yanında önemli düzeyde istihdam artışı olabilecek, işgücü kullanımının yıl boyunca dengeli dağılımı sağlanabilecektir.

55 SUMMARY The rapid enlargement of agricultural lands observed in our country especially in 1950' s has been slowed down since I960' s and today there is no possibility of increase in the amount of agricultural lands (TEKİNEL and YURDAKUL, 1989 ). For this reason, the productivity should be improved by increasing effectiveness in resource usage in order to be able to increase production and income. This is possible by planned activities of farms. The objective of this study is the determination of crop patterns for the farms located in Jmamoglu-Kirmxt Plain in such a way that by the selection of these patterns, these farms will be able to use their scarce production sources in a most effective way after the implementation of the irrigation project. In another words, this study aims at the preparation of the optimal management plans that can be applied by the farms after the realization of the irrigation project. The linear programming method has been used in order to determine the optimal crop patterns for the farms. The maximization of the gross profit of the farms is the major function of the method. The farms have been considered in six groups depending on their land sizes. After the application of the optimization procedure to each of this farm size groups separately, the weighted average values have been calculated. The net irrigation area covered by the irrigation project, whose application is expected in the study area, is 60 800 ha. The study area is ecologically suitable for the cropping of various crops. In general, wheat and cotton are grown under non-irrigated conditions today. At present, irrigated agriculture is applied in 12.5 % of the total area. The average farm size is 85.5 da. The farms consist of separate and scattered parcels. The number of small farms is high. Population decreases in the study area due to the migration to the cities. The major reasons of the migration to the urban areas are insufficiency of income obtained and the unemployment problem. Local people live on agriculture and non-irrigated conditions result in low income. The educational level of the local people is above the average educational level of Turkey. The adaptation period of the farmers to the innovations in agriculture is expected to be short after the realization of the irrigation project, in accordance with the results of this study. There is no settlement unit in the study area having transportation problem. Electricity is available in all settlement units. Only a few villages have problems of drinking water. In general, animal husbandry aims at household consumption in the region. It is also expected that animal husbandry will still aim at the same purpose after the realization of the irrigation project.56 A considerable increase in income is to be realized after the realization of the irrigation project, in case of farms' planned activities, as indicated by the results of the optimization study. It is expected that, in case of no shortage of variable costs of the farms after the irrigation project, the percentage of horticulture in cropping pattern is to be 14.3 %, additionally the cropping of cotton, greenhouse watermelon, wheat and second cropping of corn and soybean after wheat are to be realized at remarkable rates. It was concluded that the increase in the percentages of wheat, com(lst crop), peanut and sesame(2nd crop) in the cropping pattern will maximize gross profits of farms, while the percentages of cotton, greenhouse watermelon and orchards are decreasing in case of a shortage in variable costs of farms. According to the results of the planning studies made for the conditions after irrigation project, in addition to the increases in income, there will be considerable increase in employment and a balanced distribution of labor use will be provided.