Manisa-Gördes rutil yataklarının oluşumu ve jeolojisi

Abstract

ÖZET Manisa iline baql ı Gördes - Demirci ilçeleri arasında yer alan çalışma alanı, Türkmen Dağının kuzeyinde Bardakçı köyünden başlar, güneyde Kahve Mahallesi 'ne kadar devam eder. Batıda Kulalar Bağcılar Köyü. doğuda da Uiacık Rahmanlar Köyü sınır teski 1 eder. Menderes Masifi 'nin Gördes Asmasifi uetaıorf itleri sahanın temelini oluşturur. Metaraorf it birimleri pegmatoid ve kuvars damarları keser. Tüm birimleri Neoien yaşlı sedimentler uyumsuz olarak örter. Metamorfik topluluğun büyük kesimi mi qmatiklesmi ş az bir kısmı ise kendini korumuştur. Gördes Asmasifinde çalışan dıger araştırmacıların <Da§ 1988) zirkonlarda -yaptıkları en-boy ölçümler sonucunda metamor f iki er in sedimenter kökenli oldukları kabul edilmiştir. Pegmatoidler KD-GB dogrultulu damarlardır. Enleri 25-30 m. uzunlukları ise kilometrelerce devam» etmektedir. Bileşimleri Sodyum-Fel dspat ( Al bi t-01 i qokl as ) +K. Fel dspat+Kuvars+Muskovi t + Bioti t + Turmal in + Granatt ir. D-B dogrulltulu damarlarda ayrıca beril 'e rastlanılmıştır. KD-GB doğrul tulu pegmatoid damarlarında plaioklas yoğun olup bileşimi al bi t-ol igokl as dır. D-B dogrultulu olan pegmato idlerde ise or tokl as-mi kr okl i n bileşimli K. Feldspatlar ağırlık kazanmaktad ir. Masifin, sıcaklık baz alınarak yapılan sınıflamada granat- muskovi t-kuvars şistlerde düşük dereceyle başlayan metamor fi zma alt düzeylerde si 1 1 imani t-granat-disten şistlerde sillimanit ve distenin ortaya çıkışı ile orta derecenin yüksek sıcaklık zonuna ulaşır. En alttaki bantlı gnayslara gelindiğinde yüksek dereceli metamor f izmaya erişilir. Sıcaklığın daha da artmasıyla başlayan anateksis ve migmati zasyon nedeniyle tabanda çok qeniş granitik malzeme oluşmuş, sil 1 imani t-granat-disten şistin büyük bir kesimi gnaysa bir bölümü de migmatide dönüşmüştür. Granitik malzeme metamorfik seriye. damar kayaları şeklinde ve çeşitli düzeylerde sokulmuştur. Muskovit ve feldispata zengin pegmatoid ler granitik malzemenin son ürünleri olarak oluşmuşlardır. Metmor f i zraayl a beraber bölgede plastik deformasvon gelişmiş yatık ve izoklinal kıvrımlar ortaya çıkmıştır. Genleşme tekto niği ile oluşan çöküntü havzalarında. Neoien yaşlı kırıntılı sedimentler birikmiştir. III-inceleme alanındaki feldspat açısından değer arzeden peg- matoıdi erden başka kuvars damarları da BOZ konusudur. Kuvars damarlarında muskovit. türmalin ve rutil mineralleri oe gözlen¬ mektedir. Ayrıca metamorfik birimler ile maqmatik kavaçların ayrışması ve taşınması ile beslenmiş flüyatil kökenli detritik sedimentler içindeki a<9ir minerallerin yoğunluk farkının fonksi yönü alarak gelişim gösterdiği saptanmıştır. Çalışmalar granat, rutil, manyetit, ilmenit, türmalin. dişten, zirkon ve hematit gibi mineralleri bulundurduğu ortaya çıkarılmıştır. Rutil, metamorfik birimlerin ayrışma ve taşınması ile ince boyutlu sedimanlarda yerini almış çakıl ve iri çakıl boyutların daki rutil kuvars damarlarını oluşturan çözeltilerin üst katman lara sokulumlarında metamorfik kayalarla reaksiyonel ilişkileri sonucunda Ti'ca zenginleşerek oluşmuştur. Ayrıca sillimanit- granat dişten şistte diğer metamorfik birimlere göre daha irice rutil mineralleri söz konusudur. Bu kayaların ayrışma, aşınma ve taşınması ile akarsu plaserlerine katılmışlardır. Daha öz şekilli, keskin kenarlı tanelerin kuvars damarlarına olan mesa¬ feleri doğal olarak daha az olmalıdır. Uzun mesafelere taşınmış taneler hareketleri sırasında karşılaştıkları çeşitli etkenler sebebi ile çoğunlukla yuvarlaklasmıs ve boyutça küçülmüşlerdir. Rutil 'in büyük çoğunluğu kanal dolgusu seklinde yataklandıgı ve belirgin şekillerde kanala paralel olan zenginleşme zonları oluşturduğu gözlenmiştir. -IV-

SUMMARY This research covers the area between Gördes and Eiemirci provinees in the Manisa muni ci pol i ty The above mentioned area strats from Bardakci Village which is north to Turkmen Peak and continues to Kahve district. The western boudary of the area starts from Kulalar. Begenler Village and continues to the Ulacik, Rahmanlar village in the east. Sordes Asmasive of Menderes Massive is the foundatior of metamorphite area. Metamorphic units are cut by pegmatoid and quartz veins. While units are covered by Neocene aged sedyments in an irregular manner. A great portion of meta- morfic is mi groat i t i zed and a small portion was preserved other researchers who studied Gördes Asmasiwe (Dag 1988) have determined that metamorphic rock of this area are sedi- mantary origin. This has been determined by width length measure merits. Pepmatiid veins lie in NE-SW and E-W direct ions. The width is ot these veins are 25 - 30 ms.And their leng ths are measured in kilometers their composition is Na- teldspath + guortz + muskoxite + biotit + turmalin and granat in E-W direction veins there is Be. In both directions there is no zoning both they are composed at simple pegmatoi ds. NE- SW direction pegmatoid veins (plaj) is aboundent and its com position is albite olipoctass. In E-W direction pegmatoids K-feldispath unite composition ortokles is abundent NE-SW and E-W pegmatoid veins which are crops of the same granitic mog- ra are formed under high hydrother mal -pegmati t i c conditions. In the classification at the massive dene by taking the temperature as criterium. metamarphism starting garnet-musko xite-guartz schist with low temperature continues in low parts with the appereance of sliraarite and distehen in sillimanite -garnet- disthen schist and reaches the high temperature zone of the avarage degree. When we come to the layered gnays at the lowest level we reach high degree metamor phism. Granitic material has approached metamorphic series as rock veins at various levels pegmatoids rich in muskoxite and -v-feldispath has been farmed as the last creg of granitic mete- rial. There are plastic deformations in the zone together with metamor phes i s and there are horizontal and izolinal folds. In depression areas which are formed by extension. As the temperatuve increases further. Because at the anatecsis and miqinatization starting with the further increasing of temperature verywide and granitic material accumulates at the bottom and a big part of sillimant garart and some part of gnays turns to migmatide. Technics neogen aged sediments have settled. In the investigation area there are guartz veins apart from feldispat rich pegmatoids. In these veins there are mus- coit. turmoline, rutile minerals. Besides it was determined that heavy minerals in detritic sediments of fluyatif origin which were feeded with the decoiftposi t i on an transportation of metamorfik units and magma- tic rocks, show a change as a function of density difference. Petrografic investigations has demonstrated the presence of mi nerals like granat, rutile, magnetit, ilmetit. turmolin. dişten zircon, hematite. Rutil has taken its place in fine dimensioned sediments as a result of decomposition and carrying at metamorfic units. Rutil whichis of gravel and big.gravel dimension is in guartz veins in approaching higher layers and reaching until meta- morphic rocks have resulted in rutil rich in Ti. In sillimat garar t-di sten schist there are bigger rutil minerals. With the decomposition of these rocks they have been added to river pi aser s. The distance of the particles with sharp edges to guartz veins are lesser. The particules carried furthe are more rounded and smaller shape. In general since rutil is of form of chanel fill it forms zones parallel to channel. -VI-