Lamas (Limonlu) karst havzası (Erdemli-İçel) yeraltısuyu olanakları

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan bu çalışma ile İçel-Mersin-Erdemli-Lamas Havzasının yaklaşık 200 km2 lik kısmının yeraltı suyu olanakları araştırılmıştır. Başlıca yerleşim yerleri Erdemli, Limonlu, Esenpınar, Sömek, Vakıf, Tırtar, Kumkuyu olan çalışma alanı Akdeniz iklimi etkisindedir. Tek ve en önemli akarsuyunu Lamas Nehri oluşturmaktadır. Çalışma alanı topografik açıdan oldukça engebelidir. En yüksek yerlerini Sandal Dağı (860m), Karadağ (890m), Sömekbağları Tepe (906m), Güverebağları Tepe <867m) oluşturur. Çalışma alanında yer alan litolojik birimlerin, karstik oluşukların ve yeraltı suyu durumunun araştırılmasında 1/25000 ölçekli Silifke 032-d3-d4-c4 topografik haritalarından yarar lanı Imıştır. Çalışma alanının temelini Paleozoyik yaşlı kuvarsitler oluşturmaktadır. Bunun üzerine uyumsuz olarak gelen Jura-Kretase yaşlı Demirkazık -formasyonuna ait dolomitik kireçtaşı ve üzerine tektonik dokanakla gelen üst kretase-Paleosen yaşlı Tepeköy türlüsü gözlenmektedir. Tepeköy türlüsü üzerine uyumsuz alarak gelen Alt-0rta Miyosen yaşlı Kaplankaya -formasyonunun alt seviyeleri konglomera ile başlar, killi kireçtaşı ve kumtaşı (kapanımlar şeklinde) ile devam eder. Birimin üzerine Alt-Orta Miyosen yaşlı karstlaşmış bol kırıklı Karaisalı kireçtaşı uyumlu olarak gelir. Kuvaterner yaşlı alüvyon ve yamaç molozu ile istif tamamlanır. Çalışma alanını içeren 1/100000 ölçekli -fotojeoloji haritasından ve saha gözlemlerinden yararlanılarak ana kırıkların kuzeydoğu - güneybatı ve kuzeybatı -güneydoğu (ikincil) yönlerinde geliştiği anlaşılmaktadır.149 Sahadaki önemli akarsu olan Lamas Nehri üzerindeki boşalımlar ile havzaya düşen yağış deneştirilmiş ve yağışın 4-5 aylık bir gecikme ile akışa geçtiği, akış katsayısının R= 0.28 olduğu belirlenmiştir. önemli olan kaynakların geliştirilme olanakları araştırılmıştır. Sarıaydın-Kızılgeçit istasyonları arasındaki karstik kaynakların oluşturduğu baz akım miktarı ortalama 1.9 m3/s dir. Lamas Nehrini besleyen yeraltı suyu, Erdemli-Silifke arasında kıyı boyunca denize boşalımlarla kendini göstermektedir. Çalışma alanında irili ufaklı olmak üzere oldukça gelişmiş karstik oluşuklar gözlenerek, en önemlileri olan Büyük Çukur, Küçük Çukur, Karaobruk, Kovanlı Obruğu, Kanlıdivane ve Çukur Obruğu Ek 1 de verilen 1/25000 ölçekli hidrojeoloji haritasına geçirilmiştir. Kırıklar boyunca düşey olarak erime ile oluşan çökmeler sonucu karstik oluşuklar meydana gelmiştir. Karstlaşma, Miyosen yaşlı Karaisalı kireçtaşında oldukça iyi gelişmiştir. Karstik sahada açılan sondaj kuyularından, kıyıda açılmış olanlarında kısa zamanda tuzlanmalar başlamıştır. Ancak söz konusu tuzlanma, kuyu derinliği, çekim ve yeraltısuyu akımı ile bağlantılı şekilde gel işmektedir. Buna karşılık Dokuzalanı Mevkii yeraltısuyu verimi ve kalitesi açısından olumludur. Çalışma alanındaki tüm su noktalarından (kaynaklar, akarsu ve sondaj kuyularından) kimyasal analiz amacıyla su örnekleri alınarak analizleri yaptırılmıştır. Analiz sonuçlarına göre sahadaki sular, genel olarak Ca Sa sulama suyu sınıfında, sertliği 26-33 Fs° dolayında (Lamas Nehri150 15-18 Fs°) sert-çok sert, EC değeri 500-600 mikromho/cm* dolayında (Lamas Nehri ve Kumkuyu kaynağı hariç), Wilco5< diyagramına göre çok iyi-iyi (Kumkuyu kaynağı, Murtlukuyu, Karakuyu hariç), karbonatlı sülfatlı (Kumkuyu kaynağı hariç) sular sınıfına girmektedir. Langelier kalsiyum denge diyagramına göre sular kireçlendirici özelliktedir.

151 SUMÜLEY This study was performed toward a Master thesis which deal with investigations an groundwater potentials in the drainage basin of Îçel-Mersin-Erdeml i-Lamas aeras, having a surface area of approximetly 200 square kilometers. The study area which covers the settlement regions of Erdemli, Limonlu, Esenpınar, Sömek, Vakıf, Tırtar and Kumkuyu shows typical characteristics of the Mediterranean cl imate. The Lamas River is the only and most important river flawing in the study area, a region which is marked by the irregular topography of high reliefs. Here, the highest elevations are Somekbaglari Hill (906m), Karadağ Mountain (890m), Güverebagları Hill (867m) and Sandal Mountain (860m). To obtain information on the lithologic units, karst formations and the groundwater potentials in the study area, hydrogeological and hydrological maps were established to the 1/25000 scale using the pre-existing Silifke sheets (032-d3-d4 and c4>. The basement of the study ar^a is represented by the Paleozoic quartzites which are unconf ornwbly overlain by the dolomitic limestone of Demirkazık formation and, over this, the Tepeköy melange is lain through a tectonic contact (PAMPAL, 1984). Tepeköy melange is unconf ormably overlain by the Kaplankaya formation which is marked by the conglomerates at the base and the embeddings of clayey limestones and sandstones. This unit is conformably covered by the Karaisalı limestone of Lower-Middle Miocene age that shows intense fractures. Quaternary alluvium and creep talus are usually observed southeast of the Limonlu. On the basis of a photogeological map also showing the study area to 1/100000 scale and the observations on152 land, it can be pointed out that most of the fractures arB developed in the northeastern-southwestern direction. The discharge of Lamas River which is the only and important river in the study area and the amounts of precipitation onto the drainage basin are correlated, and it has been found that the waters flow off in the Lamas River about 4-5 months later than the time of precipitation having a flow coefficients of R= 0.28. The important reservoirs are taken under investigation and the possibilities of productivity enhancement are studies. The flow rate of waters in the Karst regions between Sariaydm and Kızılgeçit stations is 1.9 cubic meters psr second. The expesurers of groundwaters flowing off in the Lamas River are observed in many places at the coasts of between Erdemli and Silifke. In the study area^ there exists numerous karst features in various sizes of which the Büyük Çukur, Küçük Çukur, Karaobruk, Kovanlı Obruğu, Kani ıdivane and Çukur Qbrugu are most important as projected onto the hydrogeological map to 1/25000 scale. The karst features are well developed over the Karaisalı 1 imtssstane of Miocene age. In the karst ic regions sinkholes had formed, as a result of solution of carbonates along the fractured zones. In the drilled wells in coastal karst regions, salt depositions had initiated. However, the saline formation was interrelated with depth of the well, gravitation and the groundwater flow velocity. The groundwaters of the Dokuzalam region arm economically important because of the quality and productivity. Water samples collected from all the stations from springs, rivers/streams drilled wells etc. In the study153 area., are subjected to chemical analywei». The results showed that the waters generally fall in the CaSi irrigation class, with the hardness of appro» i met ly 26-33 Fs` (15-18 Fs° -for Lamas River), which are hard to very hard. The EC levels -found are 500-600 micromho/cm2 (except the Lamas River and the Kumkuyu spring). According to Wilcox's diagram, the waters are good to very good in quality (except the Kumkuyu, Murtlukuyu and Karakuyu springs). The waters are classified which have with the carbonate and sulphate waters (except Kumkuyu spring). According to Langelier calcium balance diagram the waters have calcified in quality.