Güneydoğu Anadolu bölgesinde mercimek ve nohut alanlarında zararlı olan heliothis ochs. (Lep.:noctuidae), türleri ve yayılış alanları; nohut yeşilkurdu (Heliothis viriplaca (Hufnagel, 1766)`nun biyolojisi, konukçu...

Abstract

97 ÖZET Güneydoğu Anadolu Bölgesi' nde 1986-1987 yıllarında yapılan surveyler sonucunda mercimeklerde Heliothis viriplaca (Hufn.), H. nubigera H-S., nohutlarda H. viriplaca, H. armigera (Hubn.), H. peltigera (D-Schif f. ) ' nın zarar yaptığı, bunlar içerisinde en yaygın ve yoğun türün H. viriplaca olduğu saptanmıştır. H. viriplaca 'nın biyolojik dönemlerine ait morfolojik karakterler belirlenmiş ve biyolojisi laboratuvarda 21±1°C, 25^1°C, 30^1°C ve doğada incelenmiştir. Biyolojik dönem sürelerinin ve bırakılan yumurta sayısının sıcaklık arttıkça azaldığı; toprağın ortalama 6.57 cm derinlikte pupa olduğu; pupaların laboratuvarda %98, doğada ise %100 oranında diyapoza girdiği; buzdolabında 4°C'ta 4 ay süreyle muhafaza edilmesi halinde diyapozunun kırıldığı; yazın sıcak ve kurak şartlara tepki olarak diyapoza girdiği belirlenmiştir. Yılda bir döl verdiği; erkek:dişi oranının 21il°C'ta 1:1, 25jtl°C'ta 1:0.78, 30jtl°C'ta 1:1.08, 1:0.6 olduğu saptanmıştır. Erginlerin, toprak sıcaklığının 16-19°C'ta eriştiğinde çıkmaya başladığı ve 26°C'ta sona erdiği; zararlı populasyonunun nisan, mayıs ve haziran aylarında geliştiği; ayın karanlık fazında ergin populasyonunun geliştiği ve hilal fazında maksimum olduğu; aydınlık fazında da larva döneminin geliştiği ve dolunay fazında maksimum olduğu saptanmıştır. Larva yoğunluğuna parazitoid, predator faaliyeti ile hastalık etmeninin; pupa yoğunluğuna ise iklim faktörlerinin, parazitoid ve predator faaliyeti ile toprak işlemesinin etkili olduğu sonucuna varılmıştır. H. viriplaca'nın ana konukçusunun nohut olduğu; erken çıkan erginlerin mercimek bitkisini tercih ettiği sonucuna varılmıştır. H. viriplaca'nın diğer kültür bitkilerinden buğday, pamuk, susam ve ketende, yabancı otlardan Lamium amplexicaule L. ile Vaccaria pyramidata98 Medicus'da beslendiği belirlenmiştir. H. viriplaca 'nın doğal düşmanları üzerinde yapılan çalışmalarda; Heliothis türlerinin predatörleri olduğu bilinen Heteroptera takımından Orius minutus L. (Anthocoridae), Piecoris erythrocephalus (P.-S.) ( Lygaeidae ), Deraecoris pal lens Reut. ve Campy 1 oma nicolasi Put.-Reut., Ç. diver sicor nis Reut. (Miridae), Nabis punctatus C.(Nabidae); Coleoptera takımından Hyperaspis guadrimaculata Redtenbacher, Coccinella semptampunctata L. (Coccinellidae ) ; Hymenoptera takımından Mersor meridional is (Andre) (Forraicidae), Neuroptera takımından Anisochrysa carnea (Stephens) türleri bulunmuş; H. viriplaca'nın parazitoidleri olarak Hymenoptera takımından Diadegma sp., Hyposoter didymator Thbg. ( Ichneumonidae), Habrobracon brevicornis (Wesmael ) (Braconidae) in larva, Hockeria urfaensis sp. n.'in (Chalcideidae) pupa paraziti belirlenmiş; hastalık etmenlerinden de Aspergillus sp., Beauveria sp., Penici llium sp., Absidia sp. bulunduğu saptanmıştır.

99 THE DISTRIBUTIONS OF HELIOTHIS OCHS. (LEP. :NOCTUIDAE ) SPECIES ATTACKING LENTIL AND CHICKPEA IN SOUTHEASTERN ANATOLIA, AND BIOLOGY, HOSTS PLANTS, NATURAL ENEMIES OF H. VIRIPLACA <HUFNAGEL,1766) SUMMARY The study was carried out in Southeastern Anatolia Region between the years of 1986-1987 in order to determine Heliothis species attacking lentil and chickpea. It was found that two species attacking lentil, H. viriplaca and H. nubiqera H.-S., and three species attacking chickpea, H. viriplaca, H. armigera (Hubn.), H. peltigera (D. -Schif f. ). H. viriplaca found to be the most common and wide spread species attacking lentil and chickpea. The morphology, biology, hosts and natural enemies of H. viriplaca (Hufn.) were also studied in the years of 1987-1989. The morphological characteristics of H. viriplaca were determined and the biology was investigated in the laboratuary, at 21il°C, 25+Ll°C, 30