Meristem kültürü yöntemiyle bazı patates (Solanum tuberosum L.) çeşitlerinde virüslerden arındırılmış üretim materyali elde edilme olanaklarının araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada patates yaprak kıvırcıklığı (PLRV) ve patates S (PVS) virüsleriyle infekteli olduğu saptanan Bintje, Bright, Diamant, Escort ve Resy patates çeşitlerinde doku kültürü tekniklerinden olan meristem kültürü tekniği kullanarak adı geçen virüslerden ari üretim materyali elde edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla bitkinin büyüme noktalan olan (apikal meristem) meristem dokusu BAP/GA3, JBA hormon kombinasyon ve konsantrasyonlarını içeren MS makro, H mikro elementlerini ve farklı vitaminleri içeren temel besi ortamı üzerinde kültüre alınarak bitki regenerasyonu gerçekleştirilmiştir. Meristem kültürüyle elde edilen sürgünlerden daha fazla sayıda birey elde etmek amacıyla in vitro klonal çoğaltma çalışmalarında İBA'nın farklı konsantrasyonlarını içeren modifiye edilmiş MS ortamı kullanılmıştır. Daha sonra meristem kültürüyle virüslerin arındırılma oranlarım saptamak amacıyla in vitro koşullarında geliştirilen bitkiler ELISA testine tabi tutulmuştur. Bu çalışmalar sonucunda; Bintje patates çeşidi meristem dokularından gelişen sürgünlerin uzunluğu ve boğum oluşumu açısından en iyi hormon konsantrasyonunun 2.0 mg/f BAP olduğu saptanmıştır. En yüksek sürgün oluşumunu ise 2.0 GA3+ 2.0 BAP mg/l hormon kombinasyonu sağlamıştır. Bright patates çeşidi meristem dokularından gelişen sürgünler 1.0 GA3+2.O BAP mg/i hormon kombinasyonunda en yüksek değere ulaşmış, 0.5 6A3+O.5 BAP mg/l hormon kombinasyonu ise, sürgün uzunluğu ve boğum oluşumunda daha etkili bulunmuştur. Diamant patates çeşidinde 2.0 mg/l BAP hormon konsantrasyonu, meristemden gelişen sürgün uzunluğu ve boğumoluşumu açısından en iyi sonucu vermiş olup, en yüksek sürgün oluşumuna O.î GA3+O.5 BAP mg/l hormon kombinasyonunda ulaşılmıştır. Escort patates çeşidi meristem dokularından gelişen en iyi sürgün uzunluğu 2.0 GA3+O.5 BAP mg/l hormon kombinasyonunda, en fazla boğum oluşumu ise 2.0 rng/! BAP konsantrasyonunda saptanmıştır. Resy patates çeşidi meristemlerinde 1.0 mg/l SAP hormon konsantrasyonu sürgün uzunluğu ve boğum oluşumu açısından diğerlerine göre daha etkili bulunmuştur. En fazla sürgün oluşumu 2.0 6A3+I.O BAP mg/l hormon kombinasyonunda görülmüştür. IBA*mn meristem dokusundan sürgün gelişimini teşvik etmede 0.2 mg/l konsantrasyonu Bintje, Diamant, Escort ve Resy patates çeşitlerinde sürgün uzunluğu ve boğum oluşumu açısından en iyi sonucu verirken. Bright patates çeşidinde IBA'nın O.1 mg/i konsantrasyonu daha etkili olmuştur. Meristem dokularında elde edilen sürgünlerin çoğaltılmasında, bazal MS ortamı Bintje ve Escort patates çeşitlerinin boğum çeliklerinden gelişen sürgün uzunluğu ve boğum oluşumu açısından en iyi sonucu verirken kök uzunluğu açısından da tüm patates çeşitlerinde etkili bulunmuştur. Bright, Diamant ve Resy patates çeşitlerine ait boğum çelikleri ise sürgün uzunluğu ve boğum oluşumu açısından 1.0 mg/I IBA içeren MS ortamı daha iyi sonuç vermiştir. İBA konsantrasyonunun artmasıyla Diamant hariç diğer patates çeşitlerinde kdk uzunluğu azalmaya başlarken kök oluşumu artmış ve 4.0 mg/l IBA konsantrasyonunda en yüksek düzeye ulaşmıştır. İn vitro koşullarında Bintje patates çeşidi meristem dokularından elde edilen sürgünler PLRV den tamamen arındırılırdiğerlerinin ise bazı klonlarından anndırılabilmiştir. PVS'in meristem kültürüyle arındırılma oranı düşük olup. Escort ve Bright patates çeşitlerine ait klonların hiçbirisinden arındırmak mümkün olamamıştır.

66 SUMMARY in this study, meristem culture technique was used to obtain virus-free plant material from Bintje, Bright, Diamant, Escort and Resy potato varieties infected with PLRV and PVS. The plant regeneration was successful if the apical meristem tissue were cultured on the basic culture medium containing MS makro, H micro elements and different vitamins. Modified MS medium containing different consentration of IBA was used for in vitro clonal plant production. All plants produced in vitro were detected by ELISA to determine viruse-free plants Following results were obtained; The optimum hormon concentration was 2.0 BAP mg/l for the length of shoots and formotion of nodes of Bintje, 2.0 6A3+2.O BAP mg/l hormon combination was the most effective for formation of shoots. 1.0 GA3+ 2.0 BAP mg/l hormon combination was the most effective for the formation of shoots of Bright, 0.5 6A3+ 0.5 BAP mg/l hormon combination had given the best results for length of shoots and formation of nodes. The best results were obtained for length of shoots and formation of nodes of Diamant was if grown from the meristem tissue of containing if 2.0 mg/l of BAP, 0.1 GA3+O.5 BAP mg/l hormon combination was more effective for the formation of shoots. 2.0 BAP mg/l hormon combination was the most effective for the formation of nodes of Escort, 2.0 GA3+O.5 BAP mg/l hormon combination was the most effective for the length and the formation of shoots. 1.0 BAP mg/l hormon combination was the most effective on67 the length of shoot, and formation of nodes for Resy, the most shoots formation occured using a medium containing 2.0 GA3+I.0 BAP mg/!. The best results were obtained for the length of shoots and formation of nodes which were grown from the meristem tissues of Bintje, Diamant, Escort, and Resy when the 0.2 mg/1 of IBA was used. Whereas, 0.1 mg/l of IBA concentration was the most effective on the length of shoots and formation of nodes of Bright potato variety. The basic MS medium was most effective for in vitro clonal plant production but also for the length of roots of the all potato varieties tested. The best results were obtained for the length of shoots and formation of notes of cutting-shoot of Bright, Diamant, and Resy when the 1.0 mg/l of IBA is added to MS medium. We were successful to obtain PLRV-free Bintje, Bright, Diamant, Escort and Resy by using meristem culture technique, but the number of virus-free clones were high to Bintje, shoot small for the other potato varieties. It was also possible to obtain some PVS-free clones of Resy and Diamant. But there was no PVS-free done of Escort and Bright potato varieties.