Bazı yapraklı ağaç türlerinin çelikle üretilmesi üzerine araştırmalar

Abstract

Ağaç ıslahında önemli bir role sahip olan çelikle üretme, vejetatif üretimin kolay ve ekonomik olan bir yoludur. Bu çalışmada, çelikle üretme metotlarından olan yumuşak (yeşil) çelikle üretimin bazı yapraklı türlerimizde mümkün olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra, hormon ve köklenme ortamının köklenmeye etkileri ile, bu faktörlerin kök sayısına etkileri, sera şartlarında incelenmiştir. Serada rutubetlendirme, sulama ve soğutma otomatik olarak yapılmıştır. Köklendirme ortamı olarak; kum + perlit, kum ve çakıl, hormon olarak; Indola Butyric Acid' in % 0.5 oranı kullanılmıştır. Havalandırma; pencereler elle açılarak yapılmıştır. Rutubet; %10 'e ayarlanmış olmasına rağmen, bu miktara gece boyunca ulaşılmış, gündüzleri hep % 70' in altında kalmıştır (Tablo-1). Sıcaklığın 25° C olması arzu edilmiştir. Fakat, sıcaklık yaz günlerinde 30° C'yi aşmıştır, Deneme üç yinelemeli olarak tesis edilmiş ve her bir yinelemeye 20 adet çelik dikilmiştir. Bu çalışma R. pseudoacacia, E. angustif olia, A.negundo, F.oxycarpa, T.tomentosa, P.orientalis,L. Orieantalis ve Q.robur gibi türlerle ve yukarıdaki üç ortamda, hormonlu (% 0.5 ÎBA) ve hormonsuz olarak yürütülmüştür. Bu çalışmayla, türlerin köklenme ortamının ve hormonun köklenme oranına etkisi incelenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; türlerin köklenme oranları arasındaki fark önemlidir, En iyi köklenen tür akçaağaçtır. Akçaağacın köklenme oranı %86'dır. Ortalama ola rak diğer türlerin köklenme oranları; yalancı akasya %1A, iğde %72, ıhlamur %72, sığla %63, dişbudak %54, saplı meşe %52 ve çınar %36 dır (Tablo-7). Hormon, tüm ortamlarda, yalancı akasya hariç tüm türlerde 140-köklenme oranını arttırmıştır (Şekil-4). Köklenme oranı, hormonlu olarak ortalama %74 ve hormonsuz ise %53' tür. Köklenme ortamlara köklenme oranlara üzerinde etkili bulunmamıştır. Fakat türler ortamlarda farklı olarak köklenmişlerdir. Tür-ortam ikili etkileşimi de köklenme oranı üzerinde etkili bulunmuştur. En fazla köklenme oranları; kum + perlit ortamda ortalama olarak, akçaagaç %90, ıhlamur &73, saplı meşe %67 ve çınar %5Q oranında, çakıl ortamda, iğde &88, dişbudak %Q3 ve sığla %75 oranında, kum ortamda, yalancı akasya %82 oranında bulunmuştur (Tablo-8). Tür-hormon etkileşimi de köklenme oranı üzerinde etkili bulunmuştur. Hormonlu olarak ortalama köklenme oranları, akçaagaç %96, ıhlamur %88, iğde %81, saplı meşe %16, sığla %75, yalancı akasya &71, dişbudak %70 ve çınarda ise %40'dir. Hormonsuz ola rak ortalama köklenme oranları, yalancı akasya %82, akçaagaç %16, iğde %58, ıhlamur %56, sığla *50, dişbudak S43, çınar %32 ve saplı meşe de %28'dir. Köklenme ortamı-hormon etkileşimi, köklenme oranı üzerinde etkili bulunmamış, fakat hormon tüm ortamlarda köklenme oranını arttırmıştır (Şekil-5). Bu türlerden beş adedinin çelikleri, oluşturdukları 5 om. den daha uzun kök sayısı bakımından incelenmiştir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; türler arasında kök sayısı bakımından farklılıklar önemli bulunmuştur. Üzerinde çalışma yapılan türler arasında, akçaagaç ortalama 13.97 adet kök sayısı ile en fazla kök oluşturan tür olmuştur.. Diğer türlerden orta lama olarak, ıhlamur 11.84, dişbudak 10.84, yalancı akasya 5.45 ve saplı meşe 4.52 adet kök oluşturmuşlardır (Tablo-11). Ağaç türü-hormon ikili etkileşimi kök sayısı üzerinde etkili bulunmuştur. Ihlamur ve dişbudak hariç diğer türler hor-monlu olarak daha fazla, kök oluşturmuşlardır. Hormonlu olarak türler itibariyle ortalama kök sayılara; akçaagaç 18.57, dişbudak 10.46, ıhlamur 9.29, saplı meşe 6.10 ve yalancı akasya 5.64 adettir. Hormonsuz olarak; ıhlamur 14.39, dişbudak 11.22, akçaağaç 9.38, yalancı akasya 5.25 ve saplı meşe 2.93 adet kök oluşturmuşlardır (Tablo- 12). Köklenme ortamı-hormon ikili etkileşimi de kök sayısı üzerinde etkili bulunmuştur. Çelikler kum ortamda hormonlu olarak en fazla kök oluşturmuşlardır Türler hormonlu olarak; kum ortamda 12.34, kum+perlit ortamda 8.90 ve çakıl ortamda 8.79 adet kök oluşturmuşlardır. Hormonsuz olarak; çakılda 10.33, kum perlit ortamda 8.84 ve kum ortamda 6.73 adet kök oluşturmuştur. Kök sayısı en fazla, hormonlu olarak kum ortamda artmıştır (Tablo-13). Kum+ perlit ile kum ortam, hormonlu olarak kök sayısını artırmıştır. Hormon ortalama kök sayısını da arttırmış, fakat bu fark önemli bulunmamıştır (Şekil-9). Bu çalışma, yapraklı türlerimizin yeşil çelikle üretilebilineceğini göstermektedir. Köklenen çelikler fidanlık şartlarına adapte olabilmekte ve ağaçlandırma sahalarına dikilebile- cek duruma gelmektedir. -42-

STUDIES OH THE CUTTING PROPAGATION OF SOME BROAD LEAVED TREE SPECIES SUMMARY The cutting propagation which has a great rule in tree breeding, is a easy and economical method of vegetative propaga tion. The aime of this study is that some of our broadleaved '?iree species whether are able to propagate or not, with softh- wood (greenwood) cuttings, one of the cutting propagation tech niques. In addition, the effects of auxin and rooting media on the rooting percentage and the root numbers of which their length are longer than 5 cm in the greenhouse condition. The humidity, misting and cooling (air conditioner ) are made by automatically in the greenhouse. The sand+perlite, sand and gravel as a rooting media, ÎBA 0.5% as an auxin were used. The aeration was done through opening the windows with hand. Al though, humidity was set 70%, it was reached that point during the night. But it was under the 70 % during the day (Table-1). Desired that temperature should has been under 25` C, but, the temperature was exeeded 30* C in the days of summer season. The experiment was set three replications 20 cuttings were inserted each replication. This study was carried out with eight tree species were; R.pseudoacacia, E.angustifolia, A.negundo, F.oxycarpa, T.tomen- tosa, P. orientalis, L.orientalis and O.robur, in three rooting media mentioned above, with auxin (IBA 0.5% ) and without auxin. It was examined the effects of tree species, roofing media and auxin on the rooting percentage. According to the result of this study; the difference of the rooting percentage is significant between the tree species. The best rooted species was A.negundo. The rooting percentage of A.negundo was 86 %. The rooting percentage of the other spe cies; R.pseudoacacia 74%, E.angustifolia 72%, T.tomentosa 72%, L.orientalis 63 %, F.oxycarpa 54%, Q.robur 52% and P. orientalis 36% (Table-7). -43-The rooting percentage of all species have been increased by auxin in the all rooting media except R. pseudoacacia (Fig.4). The rooting percentage was, 74% with auxin and 53% without. The effect of rooting media on the rooting percentage was found not significant. But, all the tree species have been rooted differently in the each rooting media. The effect of tree species- rooting media was significant on the rooting percentage. In the sand+perlxte mixture media, as an averag, A.negundo 90 %, T.tomentosa 73 %, Q.robur 67% and P.orientalis 50% are rooted. In the gravel media E.angustifolia 88%, F oxycarpa 83% and L.orientelis 75%, in the sand media, R. pseudoacacia 82% are the most rooted species (Table-8). Also, the effects of tree species-auxin was significant on the rooting percentage. In this trials, with auxin rooting per- cetages were found such as; A.negundo 96%, T.tomentosa 88%, E. angustifolia 81%, Q.robur 76%, L.orientalis 75%, R. pseudoacacia 71%, F. oxycarpa 70% and P.orientalis 40%, without auxin; R. pseudoacacia 82%, A.negundo 76%, E.angustifolia 58%, Tilia to- mentosa 56%, L.orientalis 50%, F. oxycarpa 43%, P.orientalis 32% and Q.robur 28%. The effects of the rooting media-auxin was not signifi cant on the rooting percentage, but the rooting percentage has been increased by auxin (0.5% IBA) in the three rooting media (Fig. 5). The root numbers of which their length are longer than 5 cm were studied on those are formed from the five of the eight species. According to the results are taken from this study; the difference of root numbers was significant between the tree species. A.negundo was the species which has the most number of roots with an average 13.97 roots. The mean root numbers of the other species; T.tomentosa 11,84, F. oxycarpa 10.84, R. pseudoacacia 5.45 and Q.robur 4.52 root numbers are formed (Table-11). -44-The effect of the tree species-auxin was found significant on the root numbers. The tree species, except T. tomentosa and F. oxycarpa, are formed more root numbers with auxin. The mean root numbers with auxin were as followe; A.negundo 18.57, F. oxycarpa 10.46, T. tomentosa 9.29, Q.robur 6.10, R.pseudoaoaoia 5.64, without auxin, T. tomentosa 14.39, F. oxycarpa 11.22, A.negundo 9.38, R.pseudoacacia 5.25 and Q.robur 2.93 (Table-12). The effect of the rooting media-auxin was significant on the root numbers. The most root numbers with auxin are formed from the cuttings in sand media. With auxin; these species formed 12.34 root numbers in sand media, 8.90 root numbers in sand+perlite and 8.79 root numbers in gravel media, without aux in; 10.33 root numbers in gravel media, 8.84 root numbers in sand+perlite and 6.73 root numbers in sand media (Table-13). The sand+perlite mixture media and sand media increased the root numbers with auxin. The auxin effect was not significant on the root numbers, but the auxin increased the root numbers (Fig. 9). This study shows that our broad-leaved tree species are be able to propagate by greenwood (softwood) cuttings. These rooted cuttings can be adapted in nursery condition and planted out in the plantation area. -45-