13 Mart 1992 depremi ve Erzincan çevresinin tektonik özellikleri

Abstract

V.ÖZET Alpin Deprem Kuşağı' nın en aktif bölümlerinden birisini oluşturan Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı 'nda, tarihsel dönemlerden günümüze kadar büyük mal ve can kayıplarına neden olan çok sayıda deprem meydana gelmiştir. 13 Mart 1992 Erzincan Depremi' de bu depremlerin sonuncusu olmayacaktır. Büyük magnitüdlü bu depremler, doğrudan doğruya, adı geçen kuşak içinde yeralan faylar ile ilişkili görülmektedir. Bu çalışmada belirlenen 38°,50'K-40°.50'K ile 37<>.50'D-42o.00 D inceleme alanının jeoloji ve tektoniğinin incelenmesi amacıyla 1/500. 000'lik jeoloji haritası hazırlanmıştır (Ek-1). Erzincan ovasının bulunduğu yer, Kuzey Anadolu Fay hattı üzerindedir. Kentin kuzeyinden geçen büyük bir fay sistemi bulunmakla beraber, ovanın güneyinde ve alüvyonun altında da bir çok fayın yeralmakta olduğu bilinmekte ve ova tamamen bu fay sistemlerinin üzerinde bulunmaktadır. Erzincan ve yöresinin tarihsel ve aletsel döneme ait deprem verilerinden yaralanılarak 1/500. 000'lik haritalarda depremlerin dağılımı gösterilmiştir (Ek-5,Ek-6). Bu haritalar incelendiğinde Erzincan bölgesinin her zaman aktif bir yöreyi oluşturduğu anlaşılmaktadır. Bugüne kadar olmuş en büyük deprem 1939 depremi (M=8.0)'dir. Büyük depremler şehrin yerleşim merkezinin sürekli yer değiştirmesine neden olmuştur. Erzincan ve çevresinde M>6 olan depremlerin eşşiddet haritaları ve yaptığı hasar hakkında bilgi ve diğer özellikleri anlatılmıştır. 108Erzincan depremi hakkında depremin oluş zamanı, dış merkez koordinatları, depremin magnitüdü, şiddeti, odak derinliği gibi depremin parametreleri çeşitli kaynaklardan derlenmiş ve depremin yapısal hasar istatistikleri ile arazi gözlemleri geniş bir şekilde anlatılmıştır. 38o.50'K-40o.50'K ile 37°. 50 »D-42°. 00 D inceleme alanındaki odak mekanizma çözümü yapılmış depremler 1/500. 000' lik haritada gösterilmiştir 13 Mart 1992 Erzincan Depremi' nin PDE bülteninden alınan p ilk varış zamanlarından yararlanarak odak mekanizması çözümü yapılmıştır.Bulunan çözüme göre depremin KB- GD doğrultulu, sağ yönlü doğrultu atımlı bir f aylanma ile oluştuğu ve hareketin önemli bir düşey bileşeni olduğu kanaatine varılmıştır. Yüzeyde görülen kırıklar derindeki hareketin yumuşak zeminde meydana getirdiği deformasyonlardır. Depremin genel olarak doğrultu-eğim atımlı faylanma ile ilişkili olduğu fakat bu faylanmanın yüzeye kadar ulaşarak yüzeyde fay kırıkları oluşturmadığı anlaşılmaktadır. 109

SUMMARY 13 MARCH 1992 EARTHQUAKE AND THE TECTONÎC CHARACTER! STÎCS OF ERZÎNCAN AND VICINITY The North Anatolian Fault Zone is located in one of the most active section of the Alpine seismic Belt. Since prehistoric times many earthquakes have occured in this fault zone causing great loss of lives and property damage. The last recorded, eartquake on this fault zone occured on 13 March 1992 in Erzincan and its vicinity. The high seismic activity in Erzincan and the surrounding area is a result of relatively high slip rate on the Erzincan segment of the NAFZ due to the westward and eastward escaping motions of the Anatolian and the northeast Anatolian blocks respectively. in this study the seismicty and tectonics of a region between 38°. 50.K-'lOo.SO'K and 37°.50,D-42<>.00 d is studied to explain the mechanism of the Erzincan eartquake of 13 March 1992. A geological map on a scale of 1/500.000 is prepared (Ek-1). seismicity maps for the historical (M.Ö. 2100-1900) and the mistrumental periods (1900-1980), and a seismo-tectonic map on the same scale are prepared (Ek- 5,Ek-6). The city of Erzincan is located in a pull-apart basin bounded by the NAFZ in the east and the Ovacık fault in the southwest. The basin is filled by a thick sediment. The epicenter of the Erzincan eartquake of 13 March 1992 (M=6.8) is 110located in the southwestern part of this basin (39.649°K,39.651°D). The earthquake caused same cracks and fissures in the soft ground of the basin, however, these are the art effects and not the actual trace of the faulting. Occurence of aftershocks indicated a dustering in the south-eastern part of the basin. The Pülümür earthquake of 15 March 1992 (M=5-8) is considered by some investigations as an aftershock of the Erzincan earthqukae, however this earthquake is a distinct shock probably related with the ovacık fault and the compressive stress regime effective in that area. The focal mechanism of the Erzincan earthquake is determined from the first motion of P wave at stations listed in PDE bulletin. The fault plane solution indicates right -lateral strike slip faulting with a strong dip-slip component of the motion. The plane striking approximately parallel to the NAFZ is the preferred fault plane. Although, the Erzincan earthquake of 13 March 1992 was not a very large shock, it caused extensive damage and unexpectedly large casualties which are apperently the result of ungualified engineering application. It is suggested that for future urban planing in the area seismicity and the tectonics, and ground conditions, are carefully studied. Ill