Harran ovasında önemli ve yaygın altı toprak serisinin infiltrasyon hızları ile bazı temel toprak özellikleri arasındaki ilişkiler

Abstract

135 6. ÖZET Bu çalışmada, Harran ovasında yer alan yaygın ve önemli olan £» toprak serisinde infiltrasyon hızları ile toprakların bazı temel -fiziksel ve kimyasal özellikleri arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. înfiltrasyon testleri çift silindirli sabit su seviyeli infiltrometreler ile toprak serileri üzerinde seçilen toplam 23 noktada 5 tekerrürlü olarak yapılmıştır. İnfiltrasyon ölçümlerinden elde edilen veriler CRIDDLE ve Ark. (1956) tarafından önerilen metoda göre değerlendirilmiş ve KOSTYAKOW (1952) tarafından önerilen infiltrasyon hızı ve birikimli infiltrasyona ilişkin eşitlikler elde edilmiştir. Araştırmaya konu olan toprakların infiltrasyon hızları yüksek bulunmuş olup söz konusu toprakların gerçek infiltrasyon hızları 21.31 cm/sa ile 1.07 cm/sa arasında değişmektedir. En yüksek infiltrasyon hızı Sırrın serisine ait olup bunu sırasıyla Harran, Kısas, Akçakale, Gür gel en ve Cepkeni toprak serileri takip etmektedir. İnfiltrasyon ölçümleri sonuçları daha önce söz konusu topraklarda KARAATA (1984) tarafından infiltrasyon ölçüm sonuçları ile benzer olmasına rağmen, YILDIRIM ve SELENAY (1986) tarafından gerçekleştirilen infiltrasyon ölçümleri sonuçlarına göre farklı bulunmuştur. İnfiltrasyon test ölçümü alanlarında toprakların 0-20 cın'lik derinliklerden alınan toprak örneklerinin laboratuvarda saptanmış olan bazı temel fiziksel ve kimyasal özellikleri dikkate alındığında, söz konusu toprakları su permabilitesi ve strüktür stabilitesi, hava permabilitesi ve strüktür stabilitesi değerleri ile136 infiltrasyon hızları arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Toprakların yüksek kil içeriklerine rağmen infiltrasyon hızlarınında yüksek bulunmuş olması toprakların mikro yapısına ve özelliklede hemen hemen bütün topraklarda sferoidal mikro yapı (partly complete) 'nın varlığından ileri geldiği düşünülmektedir. Toprakların düşük organik madde içeriklerine rağmen strüktür stabilitelerinin yüksek olması demir ve alüminyum oksitlerin varlığına bağlanmıştır. Cepkenli serisinin infiltrasyon hızının diğer toprak serilerininkinden daha düşük olmasının ise ESP değerinin yüksek olmasından kaynaklandığı sanılmaktadır. Araştırmaya konu olan toprakların kireç içerikleri genelde yüksek olup, kireç içerikleri ile infiltrasyon hızı arasında herhangi bir bağlantı kurulamamıştır. Harran ovasında yer alan, yaygın ve önemli olan bu 6 toprak serisinden Cepkenli serisi dışında kalan 5 serinin yüksek infiltrasyon hızları dikkate alındığında, bu topraklarda yüzey sulama uygulamalarının oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu nedenle söz konusu topraklarda sulama için karık ve tava uzunluklarının belirlenmesinde yukarıda sözü edilen yüksek infiltrasyon hızı değerleri dikkate alınmalıdır.

137 7. SUMMARY In this study the relationships between infiltration rates and some basic physical and chemical properties of the soil series those are wide spread in Harran plane were studied. The infiltration tests were made using double r«ng inf iltrometers with constant water level at 23 different point selected on 6 soil series. The evaluation of data were made according to metod whicK was given by CRIDDLE et al. (1956) and apart from the Kostyakow's equation was accounted. The infiltration rates of the soil series were found to be higher which are between 21.31 cm/h and 1.07 cm/h. The higest infiltration rate was found in Sırrın serie, and it was followed by Harran, Kısas, Akçakale, Gürgelen and Cepkeni i soil series, respectively. Although the infiltration rates of soils are si mi liar to the infiltration rates which were found by KARAATA (1984)7 They are different from the results which were found by YILDIRIM and SELENAY (1986). The positive correlation were found between infiltration rates and some soil properties like water permeability, air permeability and structure stability values of soil samples taken from O- 20 cm depth of soil surface. Although soil series have rather high clay contents the intake rates of water were found to be high. This Phenomenon was atributed to the type of the microstructure and it's stability. In spite of the lower organic matter content of soils, the high structure stabilities values were atribude to the existence of the hyroxides of Fe``3 and Al*3 in the solid phace. The Cepkenli serie with relatively lower infiltration rate is significantly different from others. It is though that this is atributed to the high ESP value of this serie.138 The lime contents of all soils were also high and no relationship between lime content and infiltration rate was found. As a results, it may said that because of high infiltration rates of six soil series except Cepkenli seri e, selected Harran plane, the application of surface irrigation methods seems to be rather limited. If these irrigation systems are to be used, the legth of borthers and furrows should be determined accourding to infiltration rates reported in this study.