İstanbul metrosunun kentiçi yolcu trafiğine etkilerinin araştırılması

Abstract

V. ÖZET İstanbul metrosunun kent içi yolcu trafiğine etkilerinin araştırıldığı bu çalışmada, öncelikle İstanbul kentinin nüfusu, istihdamı, nüfus gelir dağılımı, arazi kullanımı ve yolağı incelenerek şehir hakkında genel bir bilgi edinildi. Daha sonra, şehrin ulaşım sistemi iki ayrı başlık altında: kamu ulaşımı, özel ulaşım, çeşitli özelliklerine göre (kapasite, günlük taşınan yolcu sayısı vb.) incelenerek genel bilgiler verildi. Tüm bu bilgilerden sonra İstanbuldaki mevcut ve 2005 yılı (İstanbul Metrosu proje yılı) ulaşım problemleri ve yetersizlikleri belirlendi. Böylelikle mevcut ve gelecekteki yetersizlikler gözönüne alınarak kamu toplutaşm sisteminin iyileştirilmesi gereği ve metronun toplu taşımadaki yeri ve gerekliliği belirtildi. Bir metro istasyonunda bulunması varsayılan temel özellik, bu istasyonun bir faaliyet merkezine hizmet sağlaması, yolcuları çekebilecek bir yörede bulunması veya bir aktarma merkezi olarak hizmet vermesidir. Bu nedenle İstanbul metrosunda, istasyonların yerleşimi, hizmet sağladığı alanlar ve ulaşım sistemleri arasındaki aktarmalar ayrı başlıklar halinde incelenerek, metro istasyonlarının verimliliği hakkında genel bir yargı oluşması sağlandı. Daha sonra metronun işletme prensipleri incelendi (hizmet süresi, tren zaman aralıkları, tren hızları ve istasyonlarda durma süreleri, genel emniyet kriteri, tren konfigürasyonu, vagon ve tren kapasitesi, ücret sistemi) ve bu verilerden yararlanarak metronun günlük yolcu kapasitesi hesaplandı. Ayrıca İstanbul metrosunun 2005 yılı için tahmin edilen yolcu akışı tahminleri de verildi. Metronun kent içi yolcu trafiğine etkilerinin ne ölçüde olacağının tahmin edilebilmesi bakımından, kişilerin kent içinde yapacakları yolculuklarında araç türü seçiminin bilinmesi önemli bir unsurdur. Bu nedenle söz konusu metro güzergahında (Topkapı-4.Levent ) otobüs- özel otomobil-metro ulaşım türleri alternatiflerinin göreli önemlerinin (yolculuk maliyeti, taşıt sıklığı, yolculuk süresi, araçlara ulaşabilirlik ve araç emniyeti kriterleri açısından) bulunması amaçlandı. İstanbul metrosunun güzergahındaki 4 ayrı istasyon alanında (Topkapı, Yenikapı, Taksim, Levent) 100'er kişilik toplam 400 kişilik anket yapıldı. Bu anket sonuçları istatistiki olarak değerlendirildi ve tahmin edilen parametreler kullanılarak bir, `çok amaçlı karar verme` modeli oluşturuldu. Bu model oluşturulurken `analitik hiyerarşi yöntemi` uygulandı. Kent içi yolculuklarda araç türü seçimini etkileyecek faktörler olduğu varsayılan, yolculuk maliyeti, taşıt sıklığı, yolculuk süresi, araçlara ulaşabilirlik ve araç emniyeti kriterlerinin, anket sonuçlarındantahmin edilen parametreler kullanılarak karşılıklı önem dereceleri belirlendi. Daha sonra bu kriterlerin her biri için metro-otobüs-özel otomobil ulaşım türlerinin göreli önemleri hesaplandı ve sonuçta tüm bu veriler kullanılarak bileşke göreli önem değerleri belirlendi. Söz konusu güzergah üzerinde, metro ulaşım sisteminin diğer ulaşım türlerine kıyasla büyük ölçüde göreli öneme (tercih) sahip olduğu şeklinde bir değerlendirme yapıldı. 89

V. SUMMARY The Research of The Effects for The City Passenger Traffic of The Metro of Istanbul This work, which has researched the effects of the city travel traffic of metro of Istanbul, firstly its population employ, income of population, use of area and researching of roads and by researching these a general knowledge had been taken. Later on, the communication system of the city's has been 2 different subjects, public communication, private communication, according to different specilities (capacity, the number of the daily pasenger, etc.) a general knowledge has given. After all of these knowledges the present in Istanbul and in 2005 (the project year of metro of Istanbul) communication problems and insufficiencies has been determined. In this Wanner the insufficiencies in present and in future as a solution the need for to make better the public comunication systems and the place of metro in comunication and its need has been determined. The basic pecularity which should be in a metro station, this station should serve to a activity center, should be in a attractice area for passengers or should give service a transfer center. For this reason in metro of Istanbul, the settlement of stations, the areas where it gives services and the transfers between communication systems by examing under different subjects it caused to have an general idea about the metro's stations productive. Afterwords, the principles of the undertaking of the metro has been examined (service time, train speeds and capacity of train and railway car, train dwelling, general security, ticket fee system) and by the help of these datumscapacity of the number of the daily pasengers has been calculated. Besides for 2005, it has been given which has been guessed number, of the passengers of metro of Istanbul. In which way, the effects for the city passenger traffic of the metro for to be guess, it is important element to know the kind of vehicle who will have a city travel. For this reason, the place of the metro (Topkapi-4.Levent) bus, private car, metro comminication kinds alternatives relatively importances (travel fee, frequency of vehicle, the possibilty of reaching vehicles and vehicle security) being present purposed. In the place of passage of metro in 4 diffirent station 90areas (Topkapı, Yenikapı, Taksim, Levent) group of 100 people totaly to 400 people polls have been made. The solution of these polls appraised statisticly and by using guessed parameters a `many objectively deciding` model had made. While making this model ` the analytic hierarchy process` is used. The travel fee, frequency of vehicles, travel time, possibility of reaching vehicles and security elements are thought as a factor which will effect the choising of the kind of vehicles in the city travel, the parameters guessed by the solution of interviews the opposite importance degrees has been conspicuoused. Later on, for all of these elements metro-bus- private car communication kinds relative importance has been calculated and by using these datums resultant importance values has been conspicuoused. On the place of passage of the metro, according to the other communication kinds metro communication system has more relative importance (preference) made as it has a put to use. 91