Orman ürünlerinin hasadında teknoloji seçimi ve mekanizasyon olanakları

Abstract

VI ÖZET Orman Ürünlerinin Hasadında Teknoloji Seçimi ve Mekanizasyon Olanakları Orman Ürünlerinin Hasadında Teknoloji Seçimi ve Mekanizasyon Olanakları konulu bu çalışmada; odun hasadında kullanılan mevcut teknoloji seçeneklerinin tanıtılması, ormancılık gibi makro bir sektörde teknolojinin seçimi çalışması ve planlamasını etkileyen Türkiye Ormancılığının genel özelliklerinin açıklanması, odun hasadında teknoloji seçimi için kaynaklar ve sınırların ortaya konması, uygun teknolojinin seçimi için bir kriterler dizisi oluşturulması ve buna uygun bir teknolojinin seçilmesi konulan araştırılmıştır. Araştırmanın giriş bölümünde teknoloji, teknoloji seçimi, teknoloji transferi ve teknolojik yetkinlik kavranılan tanımlanarak (bölüm 1.1,1.3,1.4,1.5), teknolojik gelişmeye yönelik düşünceler özetlenmiş (bölüm 1.2), teknoloji seçiminin çok boyutlu olarak değerlendirilmesi gereği yamnda gelişmekte olan ülkelerin özellikleri ve teknoloji seçiminde gelişmekte olmanın getirdiği kısıtlar vurgulanmıştır (bölüm 1.7). Türkiye Ormanlarının bütününe yakın kısmı, bir kamu kuruluşu olan Orman Genel Müdürlüğü tarafından işletilmektedir. Bu nedenle teknoloji seçiminde karar mekanizması, Orman Genel Müdürlüğü olarak kabul edilmiştir. Kısıtlayıcı faktörler nedeniyle, odun hasadında teknoloji seçiminin yapılacağı araştırma alam ve kullanılan teknolojiler belirli varsayımlara dayalı olarak oluşturulmuştur (bölüm 2.2). Teknoloji seçimi sorunu çerçevesinde Türkiye'nin sosyoekonomik koşullan (bölüm 3.2) ve Türkiye Ormancılık Sektörünün özellikleri sıralanarak (bölüm 3.4), araştırma konusu ile ilgili olarak Türkiye'de mevcut durum ortaya konmuştur (bölüm 3.7). Aynca Türkiye'de odun hasadında teknoloji açısından sınırlayıcı faktörler belirlenmiştir (bölüm 3.7). Dünya üzerinde kullanılan hasat teknolojileri temel, ara ve ileri teknolojiler şeklinde sınıflandırılarak, teknolojilerin seçimine yönelik kriterler sunulmuştur (bölüm 3.5). Türkiye Ormancılığında ülke-sektör-işletme hedeflerine göre teknoloji seçimi karan karmaşık bir problemdir ve çok amaçlı olarak ele alınması gereklidir. Araştırmada kullanılan ve bir karmaşık problemi, çok aşamalı bir şekilde; amaçlar, kriterler, alt kriterler ve seçenekler hiyerarşisi şeklinde ayrıştırarak problemin çözümünü kolaylaştıran Analitik Hiyerarşi Yöntemi tanıtılmıştır (bölüm 3.6). Hasatta uygun teknolojinin seçimi problemi Analitik Hiyerarşi Yöntemine göre formüle edilmiştir (bölüm 4.1). Buna göre oluşturulan hiyerarşilerde; hızlı kalkınma (işgücü verimliliği, enerji verimliliği, hammadde verimliliği, maliyet etkenliği, ürün birim maliyeti, finansal uygunluk, ödemeler dengesine olumlu etki), bölgesel gelişmişlik farklarım azaltma (nitelik ve beceriyi artırma, yöreselendüstriyi geliştirme, yöresel işgücü ve araç-gereçlerden yararlanma, gelir yaratma), işlendirme (işlendirme hacmi, niteliksiz işgücünü işlendirme, sosyal patlamaların önlenmesi, göçlerin engellenmesi, temel ihtiyaçların karşılanması), sağlıklı nesiller ve sosyal güvence (fiziksel yükün azaltılması,mental yükün azaltılması, sağlıklı ve güvenli ortamm sağlanması, motivasyon), çevre koruma (toprak zararlarının önlenmesi, vejetasyon zararlarının azaltılması, çevresel kirlilik oluşmaması), bilimsel ve teknolojik yetkinlik (bakım ve onarım kolayhğı,işletim kolaylığı, elde edilebilme kolaylığı, esneklik, organizasyon ve bilgi düzeyi, teknik olarak etkin ve verimli çalışma) gibi genel ve alt kriterler kullanılmıştır. İkili karşılaştırma matrisleri, tutarlılık ölçümleri ve karar verme süreci sonucunda oluşan bileşik göreli önemler vektörü incelendiğinde temel teknoloji ana amacı gerçekleştirme açısından en yüksek göreli öneme (% 44.1) sahip alternatif olmuştur. Bunu çok az bir farkla % 41.0 ile ara teknoloji izlemiştir. İleri teknoloji % 14.3 ile en düşük göreli öneme sahip alternatif olmuştur. Sonuç olarak, Türkiye'de bugünün koşullarına göre ormancılık hasat işlerinde uygun teknoloji olarak temel ve ara teknolojilerin tercih edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. 151

VH SUMMARY Choice of Technology and Possibilities of Mechanization in Harvesting Wood in Turkey The aim of the present study was to describe the technology alternatives available for harvesting wood, to explain the general characteristics of Turkish forestry affecting the selection process of the technology in this macro sector, to identify the sources and limitations of the technology selection for the wood harvesting, to develop a series of criteria for the selection of the proper technology and to apply it in the selection process. In the introduction section of the study, the concepts of technology selection, technology transfer, and technology capability were defined (parts 1.1,1.3,1.4,1.5), the opinions on the technologic developments summarized (part 1.2), the multi dimensional mature of the technology selection, the peculiarities of the developing countries and the limitations imposed on the technology selection by the development itself, are stressed (part 1.7). Almost all the forests are administered in Turkey by the Forestry Directorate (Orman Genel Müdürlüğü), a state organization. Therefore the decisions on the forestry operations are made by that Directorate. As a result of limitations, the decisions on the selection of the area of investigation and the technologies to be employed are based on certain assumptions (part 2.2). Socio-economic conditions in Turkey and the characteristics of the Forestry Sector were described as related to the subject under investigation(parts 3.2,3.4,3.7). Also the technological factors limiting the selection were determined (part 3.7). Technologies available were classified as `basic`, `intermediate` and `advanced`, and criteria were presented for the selection of technologies (part 3.5). Selection of technology according to the country-sector- enterprise objectives in Turkey, is a complex problem; its several objectives have to be considered simultaneously. Analytic Hierarchy Process (AHP), applied in the present investigation, was introduced which facilitates the solution of a complex problem by dividing it to several steps as hierarchy of objectives, criteria, subcriteria and alternatives (part 3.6). The problem of the selection of appropriate technology for harvesting is formulated according to the AHP (part 4.1). Thus the following hierarchies of general and sub criteria were applied: Fast development (productivity of labor, efficiency in the use of energy, raw material productivity, cost effectiveness, unit cost of the product, financial appropriateness, positive effect to the balance of payments), reduction of the differences in the degree of development between the regions (improvement of the quality and skill, development of the local industry, utilization of the local work force, materials, 1S7and tools, provision of income), provision of employment (volume of jobs created, provision of work for unskilled laborer, prevention of social unrest, prevention of emigration, provision of basic necessities), heahy generations and social security (reduction of physical load, lessening mental burden, provision of a healthy and secure environment, motivation), protection of environment (prevention of degradation of soil, protection of flora, avoidance of environmental pollution), scientific and technological capability (facility of maintenance, repairs and operation, easiness of acquisition, flexibility, level of organization and knowledge, effective and productive technical work), etc.. When the compound vectors of relative significance, generated after the matrixes of mutual comparisons, consistency measurements, and decision phase, the basic technology was recognized as an alternative of highest relative significance (44.1 %). It was followed, with small difference, by the intermediate technology (41.0 %). The advanced technology proved to be the alternative of lowest relative significance (14.3 %). The study thus demonstrated that under the present conditions in Turkey the basic and intermediate technologies should be preferred for the harvesting operations. IV?