Bir cinsli iki evcikli bazı taksonların morfolojik etüdü

Abstract

V. ÖZET - Bir cinsli iki evcikli (dioik) odunsu taksonların erkek ve dişi bireyleri, üzerlerinde çiçek, tohum, meyve bulunmadığı dönemlerde birbirinden ayrılamamaktadır. Bu çalışmada, Gymnospermallerden Ginkgo biloba L. ve Taxus baccata L., Angiospermal'lerden Morus alba L. ve Salix cinerea L. örnek olarak alınarak, taksonların dış ve iç morfolojik etüdü yapılmıştır. -Dış morfolojik yapıda, habitus, kabuk, sürgün, tomurcuk, yaprak, çiçek, meyve, iç morfolojik yapıda odunun, asli ve tali öğeleri mikroskopik olarak incelenmiştir. - Yapılan inceleme, ölçüm ve sayım sonuçları istatistik yöntemlerle değerlenmiştir. 1. Ginkgo biloba L., Taxus baccata L. ve Salix cinerea L. nin erkek ve dişi bireylerinin dış morfolojilerinin, habitus, kabuk, sürgün, tomurcuk, yaprak, özellikleri itibariyle aynı olduğu, farklılık göstermedikleri tesbit edilmiştir. Morus alba L. de ise erkek bireylerin çoğunlukla sığ veya derin loplu, nadiren, tam dişi bireylerin çoğunlukla tam yaprak ayalarına sahip oldukları tesbit edilmiştir. 2. İncelenen dört odunsu taksonun erkek ve dişi bireylerinin iç morfolojik özelliklerinin birbirinin aynı veya çok yakın değerlerde oldukları görülmüştür. - İç morfolojide tesbit edilen önemli farklılıklar şunlardır: - Ginkgo biloba L.'nin dişilerinde basit geçitlerin çapları 9.65 u,m., erkeklerinde 8.71 um. dur. -Taxus baccata L. erkek bireylerin ilkbahar odunundaki kenarlı geçitlerin çaplarının dişilerden daha küçük (Erkeklerde 14.07 u,m, dişilerde 15.42 j.m.), 1 mm. uzunlukta spiral kalınlaşmadaki helezon sayısı ilkbahar ve yaz odununda da erkek bireylerde fazla sayıda olduğu tesbit edilmiştir. Öz ışını maksimum hücre yüksekliği, dişi bireylerde 15, erkek bireylerde 12 hücre olarak ölçülmüştür. -38-- Morus alba L. erkek bireylerin odun örneklerinde trahelerin radyal ve teğet çaplarının ilkbahar ve yaz odunununda da daha büyük oldukları tesbit edilmiştir. Öz ışını maksimum hücre yüksekliği erkek örneklerde 70, dişi örneklerde 92 adet olarak ölçülmüştür. - Salix cinerea L. erkek ağaç odun örneklerinde yaz odunu trahelerinde radyal gruplaşmanın ( erkeklerde 2-10, dişilerde2-8 adet hücre) ve kümelerdeki trahe hücre sayılarının fazla olduğu ( erkeklerde 2-12, dişilerde 2-8 adet ) görülmüştür. -39-

RESUME Recherches sur la Morphologie d e Certains Taxon dioiques - On ne peut pas distinguer, dans les taxons ligneux dioiques, l'individu male de Findividu femelle, si la plante ne porte pas fleurs, fruits ou graines. C'est pour celtre raison que nous avans etuidie.les caracteres externes et internes chez Gingko biloba L.et Taxus baccata L. pour les coniferes, Morus alba L. et Salix cinerea L. pour les feuilles. - Les caracteres morphologiques externes sont le port, Pecorce, la pousse, la feuille, la bourgeon et la fleur. Les caracteres morphologiques internes sont les elements primaires et secondaries du bois. - Les mensuations et les conmptages sont etudies des caracteristiques. - Nous avons constate que: 1) La structure morphologique des individus males et femelles de Gingko biloba L., de Taxus baccata L. et de Salix cinerea L. ne present pas de differences au point de vue du port, de L'ecorce, dela pousse, du bourgeon et de la feuille. Chez Morus alba L., les individus males ont de feuilles legerement ou profond6ment lobees, rarement entieres; les individus femelles ont des limbes entiers. 2) Les caracteres morphologiques internes de ces quatre taxons sont les memes chez les males et les femelles, a port quelques petites differences - Ces differences sont: -Le diametre des ponctuations simples de l'individu femelle de Gingko biloba L. est 9.65 um. et 8.71 /im. chez les males. - Le diametre des ponctuations areolees du bois initial est plus petit chez l'individu male que chez l'individu femelle de Taxus baccata -40-L. (chez les males 14.07 urn chez les femelles 15.42 J.m.) Le nombre de spires dans un epaississement spirale en bois initial et en bois a ete des individus males est plus grand que chez les femelles. La hauteur maximale cellulaire, 12 chez les males. - Dans des exemplaires de bois de l'individu mâe de Moms alba L., nous avons constate que le diametres de trachees radiales et tangentielles sont grands dans le bois initial et dans le bois d'ete. La hauteur maximale cellulaire est 70 chez les males et 92 chez les femelles. - Dans des exemplaires du bois de l'individu male de Salix cinerea L., les groupments des trachees dans le sens radial du bois d'ete sont: chez les males 2-10, chez le femelles 2-8 cellules; le nombre de trachees dans les groupments en tas est: Chez les males 2-12 chez les femelles 2-8. -41-