Kilis ve yayladağ glokinili fosfatların mineralojik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

80 ÖZET Çalışma alanı Gaziantep' in Kilis ilçesinin 16km doğusunda Boğazkerim Köyü civarında ve Hatay Yayladağ' ın 6km güney doğusunda Suriye sınırı yakınındadır. incelemeler saha, laboratuvar ve büro çalışmaları şeklinde yürütülmüştür. Saha çalışmalarında; Bölgeyi temsil eden kayaçlardan ve cevherli sondan örnek alımı yapılmıştır. Laboratuvar çalışmalarında teknik çizimler, polarizan mikroskobu, taramalı elektron mikroskobu, alev fotometresi. ve kolorimetre kullanılarak derlenen örneklerin incelemesi yapılmıştır. Büro çalışmaları kaynakların derlenmesi ve raporun hasırlaması şeklinde sürdürülmüştür. inceleme alanlarından Kilis bölgesinde fosfat cevherleşmesini bulunduğu bölgede hakim birim, üst Kretase yaşlı çekellerdir. Ayrıca Senozoyik yaşlı çökeller ve üst Kretase yaşlı serpantinler- ile bunları örten Kuvaterner yaşlı bazalt akıntıları görülür. Cevherli kesim en altta cepli fosfat dediğimiz böcek açma oyuklarının glokonili fosfat ile dolmasıyla oluşan seviye ile başlar. Hatay bölgesinde Paleozoy ik' t en Kuvaternere kadar değişen seriler vardır. Yay ladaçf' da gri, mavi karstik ve dolomitik kireçtaşmdan oluşan Jura yaşlı Keldağ grubu üzerine Alt Kretase yaşlı sarı, kavkılı, killi kumlu kireçtaşmdan oluşan Teknecik formasyonu ve bunların üzerine fosfatlı seviyeleri içeren Senomaniyen- Santoniyen yaşlı Yeditepe formasyonu gelir. Kilis ve Yayladağ' fosfatlarının minerolojik ve petrografik incelemeleri sonucunda glokonilerin pelajik foraminiferi i karbonat çamuru içerisinde bulunduğu gözlenmiştir. Glokoni tanelerinde farklı şekilsel özellikler görülür. Bazıları rozet, bazılarıda intraklast şeklindedir. Glokoni oluşumu homojen değildir. Bazı yerlerde fazla bazı yerlerde ise azdır. Bu nedenle glokoni tanesinin rengi koyu yeşilden açık yeşile doğru değişir.81 Bazı glokoni tanelerinde merkezden saçılma şeklinde opak mineraller görülür. Bunlar pirit veya piritin oksidasyonuyla oluşan hematittir. Ayrıca balık kemiği, dişi ve fosillerede rastlanmıştır. Taramalı elektron mikroskobu ile yapılan çalışmalar sonucunda pelletler, glokoniler ve ara dolgusu şeklinde gelişmiş olan kalsitle tespit edilmiştir. Silisyum, fosfor, kalsiyum ve demir hakim elementlerdir. Silisyum glokoni tanelerinin içerisinde oldukça bol miktarda, kalsiyum ise hamur içerisinde bulunmaktadır. Pelletler içerisinde Ca ve P, glokoni tanelerinde ise Mg, fil, Si, P, K, Ca ve Fe elementlerinin dağılım imajları tespit edilmiştir. Glokonili fosfat numunelerinde P, K ve Ca çözünürlüğü ve Toplam fosfor miktarını bulmak için.jeokimyasal analizler yapılmıştır. Çözünürlük deneyleri `A £`lik sitrik asit içerisinde bekletilen bu kayaçlarm yedi gün sonunda Kilis örnekleri için %0. 39P, 540. 048K ve `Al. 65Ca, Yay lada'g' örnekleri için 'AO. 34P, 540. 077K ve `AR. 15Ca verdiklerini göstermektedir. Elde edilen sonuçlar bu glokonili fosfatların asit karakterli topraklarda doğal gübre olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

8£ SUMMARY The study areas are located 16km E of Kilis (Gaziantep) around Bo'g'azkerim villige and Yaylada'g' (Hatay) near Syria boundary. Investigations has been carried out as field, laboratory and office works. In field work, samples have been taken from the rocks which characterized the area and mined zone. In laboratory works, technical drawings have been done and the samples taken from the study area have been examined by using polarizan mikroskop, MEB, flame photometer and colorimeter. Office works have been done in preparing the final report. In Kilis region from study areas, the dominant 1 ithostrat igraphie unit in which phosphate mineralization seen is the Upper Cretaceous aged sediments. Also, Cenozoic aged depozits and serpantines in Upper Cretaceous age and Quaternery basalts cover are seen in the study area. Level containing phosphate, at the bottom starts whit the pits opened by insect in which there is glochonites known as pocked phosphate. In Hatay region, a comprehensive series ranging from Palaezoic to Quaterner are present. Kelda'g' group consisting of grey -blue karstic- dolomitic limestones in Jurassic age is overlain by Lower Cretaceaus aged Teknecik Formation including yellow coloured, hawing shells, clayey-sandy limestones and Yeditepe Formation in Senomaniyen- Santomaniyen age including phosphates levels. fit the and of mineralogic and petrografic investigation of Ki 1 is-Yay lada'g' phosphates it has been observed that glochonites were formed in lime-mud rich in pelagic f oraminif eria. Different shape features are seen in glochoni grains. Some of them are rozette in shape and the others are intraclast in shape. Forming of glochoni is note; hamagen It is rich in some places, it is low in some places. Because of this the colour of glochoni grain changes from dark green to light green. In some glochoni grains opac minerals are seen as scattering from the centre. There are hematits formed by ocsidation of pyrite. ftlso, fish bone-tooth were seen. fit the end of investigations done by M. E. B., pel let s, glokonites and calcites formed as an interbedded have been proved. Silicium, calcium, phosphorus and iron are the dominant elements. Silicium is seen highly in glokoni grains and calcium is seen in leaven. Ca and P elements in glokoni grains have been seen. P, K, Ca, Fe solubility and geochemical analises to find the cuminulative phosphorus have been done in phosphate samples with glokoni. Solubility experiments of these rocks kept in £`/? citric acid, at the end of seven days, show the result given below for Kilis samples 0.39% P, 0. 048`/. K and 1.655 Ca-, for Yayladag samples 0/34`/. P, 0.027*/. K and £.15`/. wO a The results obtained from this study shows that these glokonite phosphates can be used as a naturel manure in acid characterised soils.