Sultanköy Barajının mühendislik jeolojisi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Sultanköy Baraj yerinin Mühendislik Jeolojisi ve göl alanı ile yakın çevresinin jeolojisi incelenmiştir. Baraj yeri ve çevresinde dört ayrı litolojik birim ayırtlanmıştır. Bu birimlerde yaşlıdan gence doğru sıralama şu şekilde yapılmıştır. Baraj yerinin doğusunda yer alan ve Oligosen yaşlı lignit içeren kumtaşları en yaşlı birimi oluşturmaktadır. Bu birime içindeki lignit oluşuklarından dolayı eski çalışmalarda lignitli kumtaşı adı verilmiştir. Bu ad değiştirilmeden yazar taarfından aynen kullanılmıştır. LJgnitii kumtaşı biriminin üzerinde ise baraj yerinin temel kayasını oluşturan Miyosen yaşlı kumtaşı birimi yer almaktadır. Bu birimin baraj yeri temel sondajlarında gevşek çîmentolu olduğu belirlenmiştir. Yer yer çakıllı seviyeler içeren bu birime temel kaya özelliğinde olması nedeni ile gerek menbadan gelecek sızmaları önlemesi için gerekse taşıma gücünü daha da yüksektmek için bir sıra perde enjeksiyon yapılmıştır. Ancak yapılan enjejsiyon sonuçlarında çakıllı seviyelerin olduğu yerlerde alışın fazla olduğu görülmüş olup diğer yerlerde ise yok denecek kadar az çimento alışı olmuştur. Miyosen yaşlı kumtaşı biriminin üzerinde ise baraj yeri ile göl alanının sağ sol yamaçlarında baraj yerine yakın kesimlerde özellikle sol sahilde iri çakıllı göl alanına doğru boyutlarında belirli bir küçülme ile birlikte daha güneyde ise tamamen ince taneli kuma dönüşen Pliyosen yaşlı (kum.kil, çakıl) birimi yer almaktadır. Yer yer çakıl boyutları çok değişken olan bu birimin çakılları yersel olarak çok sıkı çimentolu olduğu görülmektedir. Baraj yerine yakın bir mesafede bulunan bu birim baraj dolgusunda kil çekirdeğin her iki yanından ağırlık dolgusu olarak kullanılmıştır.Çalışma alanında en genç birimi ise Kuvaterner yaşk alüvyon oluşturmaktadır. Özellikle dere yatağı çevresinde bulunan bir birim miyosen yaşlı kumtaşlarının üzerinde diskordan olarak yer almaktadır. Baraj yerinde yapılan temel sondajlardaki penatrasyon deneylerinde alüvyonun taşıma gücünün yüksek olduğu görülmüş ise de bunun nedeninin alüvyonun içinde bulunan iri çakıllardan kaynaklandığı ortaya çıkarılmıştır. Baraj temel kazı çalışmalarında alüvyondaki şevlerin akması alüvyonun taşıma gücünün düşük olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle temel için Alüvyonun temel kayaya kadar kaldırılması yoluna gidilmiştir. Barajın yapımında kullanılacak kil dolgu malzeme baraj göl alanı içersinde temin edilme yoluna gidilmiştir. Gerek geçirimsiz malzeme gerekse yarı geçirimli malzeme ile geçirimli malzeme olan kum için çok sayıda araştırma kuyusu açılmış ve bu kuyulardan bozulmuş ve bozulmamış örnekler alınarak labaratuvarda deneyler yapılmıştır. Bu deney sonuçlarına göre malzemenin kullanılması yoluna gidilmiştir. Bu çalışmada Sultanköy Barajının Mühendislik Jeolojisi esas alınıp barajın yapım öncesinde ve yapım halinde karşılaşılan sorunların neler olduğu belirlenip çözüm yoluna gidilmiştir. Özellikle barajın yapımına başlandıktan sonra temel hafriyatı esnasında beklenmedik bir yeraltı suyu ile karşılaşılmıştır. Dere yatağının zaman zaman yer değiştirmesi ile biriktirdiği iri çakıllar adeta bir akım ağı oluşturmuş olup buralardan gelen sular şev diplerine drene edilerek bir logarda toplanıp motopomp ile dışarıya atılmıştır. Kil dolgunun belirli bir seviyeye yükseldikten sonra bu logar ve drenlere enjeksiyon yapılarak kapatılması yoluna gidilmiştir.

SUMMARY Engineering Geology Inverstigation of the Sultanköy Dam In this study, geology of environment and reservoir and engineering geology of dam site were investigated. Four formations were determined at the dam site and its environment. These formations are seperated from old to young like this. Oligocen formation, which consists of lignite layered sandstone was the oldest. Lignite sandstone name was given this formation at old studies. This name wasn't changes by the author. Miocene formation, which consists of loosely cemented sandstone is averlied oligocene formation. Miocene formation contains gravelly levels at the some regions. One row groutine was done to prevent seepage and to increases the bearing capacity of the bed rock. Gravelly levels have taken more grouting than the other levels. Pliocene formation has overlied miocene sandstone at the left and right abutments of the dam. Pliocene formation consists of clay, sand and gravel. Gravels in this formation changer frequently and it has also well cemented. This formation also is used for filling of the dam around the clay core by gravity filling. Quarterner aged aluvium is the youngest formation of the dam site. This formation overlies the loosely cemented sandstone with discordance along the stream bed. During the boring studies beering capacity of allvium was found too high according to gravels in the allvium. But it has been during the excavation of cut-off it is not true. Because the slope of cut-off is slided. This, aluvium is excaveted to the bed rock. Clay filling, which is used for dam core, is taken from reserv of the dam. Investigation wells were done on the clay regions, and sand regions. Destroyed and undertroyed samples were taken for beiing done tests. According to the results of these construction materials were giong to be used. 102In this subject, engineering geology of Sultanköy dam has been investigated before conctruction and during conctruction. Also problems have been solved that were met. Especially during the excavation of the cut-off huge amound of groundwater was come in. Due changes of stream bed pebbles made flow and water coming this has been drained with pumping. After filling of some parts of dam these drains were grauted with cement. 103