Artvin Orman Bölge Müdürlüğü ormanlarında dentroctonus micans (kug) zararı ve savaşı

Abstract

V. ÖZET Bu çalışmada Doğu Karadeniz asli ağaç türlerinden olan Picea orientalis L. (Doğu Ladini)'in Artvin Orman Bölge Müdürlüğü ormanlanndaki Dendroctonus micans (Kug.) zararının boyutları ve savaş yöntemleri incelenerek soruna çözümler getirilmeye çalışılmıştır. Erginlerinin 6-9 mm uzunluğunda olması nedeniyle Türkiye ve Avrupa'daki kabuk böceklerinin en irisi olan D. micans geç uçan böceklerdendir. Yumurta, larva, pupa ve ergin devrelerinde kışlamakta ve kışladığı hayat devrelerine bağlı olarak da uçması Mayıs-Eylül ayları arasında olmaktadır. D. micans ülkemizdeki ladin ormanlarında 1966 yılında Erzurum Orman Bölge Müdürlüğü Ardahan tşletmesi Posof îşletme Şefliğinde tespit edildikten sonra, Gürcistan ormanlarına bitişik ladin ormanlarımızda 1971 yılından itibaren önemli zararlar yapmaya başlamıştır. Posof ve Artvin ormanlarında büyük bir epidemi yapan D.micans'a karşı çeşitli ilaçlarla kimyasal savaş uygulanmıştır. Bu savaşın sonucunda 31.905 Ha'lık alanda 1.073.352 İt ilaç harcanarak 3.464.397 adet ağaç ilaçlanmıştır. 1985 yılına kadar çok zor ve pahalı olan kimyasal savaş yürütülmüştür. Kimyasal savaşla bir miktar populasyon azaltılmış ise de zararlının yeni ormanlık alanlara bulaşması engellenemediği gibi, doğal dengenin bozulması ve çevrenin kirlenmesi gibi kimyasal savaşın olumsuz etkileri de ortaya çıkmıştır. Kimyasal savaşla istenen sonucun alınamayacağının anlaşılması ve D.micans'm bilinen en etkili yırtıcısı R.grandis'in 1984 yılında bulunmasından sonra zararlı böceğe karşı biyolojik ve mekanik savaş yürütülmeye başlanmıştır. D. micans 1994 yılı sonu itibariyle batıda en son olarak Giresun Orman Bölge Müdürlüğü, Bulancak îşletme Müdürlüğü, Paşakonağı İşletme Şefliği ladin ormanlarına kadar yayılmıştır. Giresun ladin ormanlarında 40.000 Ha. alana yayılmış olan D.micans'a. karşı Artvin'den gönderilen R.grandis'lede birlikte 1989 yılından itibaren ladin ormanlarına 440458 adet R.grandis verilmiştir. Giresun Orman Bölge Müdürlüğünde D.micans'a. karşı mücadele çalışmalarında 1994 yılından itibaren yılda 200.000 adetten fazla R.grandis 45üretilerek, ladin ormanlarına verilmesi ile etkin bir mücadele çalışması yapılmaktadır. Fakat aynı hızda çalışmaların devam etmesi gerekmektedir. Artvin Orman Bölge Müdürlüğünde de 1985 yılından başlayarak 1994 yılı sonuna kadar 1.057.904 adet R.grandis üretilerek bunun 937.547 adedi 48.050 Ha'lık ladin ormanlarına verilmiştir. Tablo 3 incelendiğinde ise Artvin Orman Bölge Müdürlüğü ladin ormanlarının ortalama yüzde 33'nün D.micans tarafından bulaşıklı olduğu ve zararlı böcek yuvalarında yüzde 46'sında R.grandis bulunduğu görülmektedir. Zararlı böceğin tüm yayılış alanında yırtıcı böcek oranı yüzde 50'nin üzerine çıkması planlanmış ve biyolojik savaşın hedefi olarak saptanmıştır. Nitekim yırtıcı oranı yüzde 50'nin üzerinde olan Şavşat ve Ardanuç ormanları ile yüzde 45'lerin üzerinde olan Artvin, Borçka, Murgul İşletme Müdürlüklerinin bazı şefliklerinde, toplam olarak da yaklaşık 80.000 Ha'lık alanda biyolojik savaş başarılı olmuş, biyolojik denge kurulmuştur. Zararlı böcek yoğunluğu ekonomik zarar seviyesinin altına inmesine rağmen ağaçlarda yaptığı tahribat büyük olduğundan ölümler devam etmektedir. Ancak D.micans zararsız seviyeye inse bile, verdiği zarar nedeniyle, doğu ladinin kabuk böceklerinin tehdidi altında olduğu, kabuk böcekleri populasyonları devamlı gözlenerek gerekli mücadele tedbirlerinin alınması gerektiği gözönünde bulundurulmalıdır. 46

V. SUMMARY The Harmful Effects and Control of Dendroctonus micans (Kug.) in Artvin forest Directorate's Area. On of the most destructive agent of Picea orientalis L. is Dendroctonus micans (Kug.) in the Eastern Black Sea region of Turkey. The latest presence of destruction and distribution of this pest and control measures has been investigated by this study. The gigantic bark beetle of Turkey and Europe, D.micans, is a late- mating-insect The adults are 6-9 mm in lenght. Overwintering occurs in, egg, larva, pupa and adult stages depending on the overwintering stages, mating takes place from May to September. D.micans was observed by the Posof forest service for the first time in 1966. This pest has began to spread from east to west as near as Giresun and it is still an important pest pressing the future of the P. orientalis stands. To control the population of this pest, many chemicals has been used. During the chemical contral 1.073.352 liter chemical was used on 3.464.397 trees in 31.905 hectares area. This difficult and expensive chemical measures has been applied until 1985. As a resault, the pest population level decreased considerabley, but this result wasn't as successfull as to be expected. Also, the side effects of these chemicals spoiled the ecological balance. In 1984, Rhizophagus grandis, the effective predator of D.micans, was began to use as to a biological control program. The control measures, involving both biological and mechanical control, are still being applied by the forest service. R. grandis are been breeding in small insectariums. Around Giresun about 200.000 R.grandis is produced annually. Up to that time totally 1.057.904 R.grandis has been breeded and 937.547 of these have released in the P. orientalis stands around Artvin. As seen on Table 3. 33 % of the P. orientalis stands has R.grandis, and 46 % of the infected t-Fees has this predator. The planned target is to increase 47that amount of this prey over 50 %. This target has been already achieved around Şavşat and Borçka. The breeding and releasing program of R. grandi s is still going on. In addition to the biological control, mechanical control measures are also being applied in these D.micans infested forests. 43