Türkiye`de hızlı gelişen yabancı tür ağaçlandırmaların adaptasyon ve gelişme yönünden incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Dünyanın çeşitli ve farklı bölgelerinde doğal yayılış yapan ve belirli kriterler gözönüne alındığında hızlı gelişen tür olarak kabul edilen bazı iğne yapraklı türlerin Türkiye'ye ithali amacıyla gerçekleştirilen tür ve orijin denemelerinden elde edilen sonuçlar irdelenmiştir. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü tarafından tür. ithali çalışmalarında, öncelik alan türlerin doğal yayılışındaki ekolojik özellikleri incelenmiş ve bunu takiben de ithal edileceği bölgenin ekolojik özellikleriyle mukayeseleri yapılmıştır. Yapılan ön etüdler sonucunda 113 adet tür/orijin belirlenerek bunlarla hızlı gelişen türlerin yetişebileceği Türkiye'nin sahil ve sahil ardı bölgelerinde 1969-70 yıllarında tür denemeleri tesis edilmiştir. Bu denemelerin 10-12 yıl sonra değerlendirilmeleri sonucunda, Pinus pinaster Ait., Marmara ve Karadeniz Bölgeleri ile Ege Bölgesinin bazı kısımlarında, Pinus radiata D.Don., Duglas (Pseudotsuga menziesii (Mirb) Franco) ve Pinus contorta Dougl. Marmara ve Karadeniz Bölgesinde, yerli türlerimiz Kızılcam (Pinus brutia Ten) ve Fıstıkçamı (Pinus pinea L.) ise Ege ve Akdeniz Bölgelerinde başarılı bulunmuşlardır. 1970'li yılların ortalarından başlayarak da başarılı görülen türlerin orijin denemelerinin tesisine geçilmiştir. Orijin denemelerinin en az 5 yıl olmak üzere farklı yaşlarda değerlendirilmeleri sonucunda türlerin aşağıda gösterilen orijinleri bpanlı bulunmuştur. P.pinaster Ait. Değerlendirmeler sonucunda genelde Batı Karadeniz ve Marmara Bölgeleri için Portekiz, Land, Korsika ve Fas orijinleri verdikleri hacım miktarı itibariyle başarılı bulunmuşlardır. Fakat Portekiz ve Land orijinleri gerek denemelerde gerekse ağaçlandırmalarda 300-400 m yüksekliklerde kar zararlarına maruz kaldıkları için yapılması planlanacak ağaçlandırmalar için kar zararında çok az etkilenen Korsika ve Fas orijinlerinin kullanılması önerilmiştir. -Pseudotsuga menziesii (IMirb.) Franco. Tüm Karadeniz ve Kuzey Marmarada tesis edilen orijin denemelerinin değerlendirilmesi sonucunda bu türün bazı orijinlerinin (Washington Eyaletinin sahil bölgeleri ile Orta Kaskadlar) Batı Karadeniz Bölgesine uyum sağladıkları belirlenmiştir. Bundan sonra bu bölgede belirlenen orijinlerle 2. safha orijin denemelerinin tesisleri gerekmektedir. Pinus radiata D.Don. Orijin denemelerinin değerlendirilmeleri sonucunda, aşırı böcek tahribatına karşın bu tür.Türkiye'ye ithal edilen türler içinde en fazla hacım artım yapan bir tür olarak bulunmuştur. Denemelerin değerlendirilmesinde orijinlerin arasında signifıkativ bir farklılık bulunamamıştır. Bu nedenle bu tür ile ilgili olarak klonal seviyede araştırmalara ihtiyaç vardır. Bu tür ile uygun yetişme ortamlarının titizlikle seçilmesi koşuluyla Marmara ve Karadeniz Bölgelerinin bazı bölgelerinde küçük çaplı ağaçlandırmalarına devam edilmelidir. Pinus contorta Dougl. Tesis edilen orijin denemelerinin değerlendirilmeleri sonucunda bu türün bazı orijinlerinin (California-2139 ve Oregon-2099) Doğu Karadeniz Bölgesinin 1000 m civarındaki yüksekliklerinde başarılı olduğu tespit edilmiştir. Adı geçen orijinlerle ikinci aşama orijin denemelerin aynı bölgede tesis edilmesi yararlı olacaktır. Türkiye'de hızlı gelişen türlerle tesis edilen endüstriyel amaçlı plantasyonlarda amaca ulaşabilmek için sırasıyla örtü temizliği, toprak işleme, dikim, bakım, gübreleme, budama ve aralama işlemleri uygun makine ve ekipmanlarla yoğun kültür metodları uygulanarak gerçekleştirilmelidir.

SUMMARY INVEESTIGATION OF THE ADAPTATION AND DEVELOPMENT OF FAST GROWING EXOTIC FORES TREES PLANTATIONS IN TURKEY The study was aimed to evaluate the adaptation capability of some fast growing tree species which naturally growing in different part of the world and accepted as the fast growing. species for the some growing characteristics. Introduction of exotic coniferous species has been implemented by Poplar and Fast Growing Forest Trees Research Institute which is a leading govermental institution, for many years. As a first step ecological demands of tree species in their natural environment were considered and following the comparisons with the conditions in new environment, 113 species/provenances were determined for introduction. Species trials were established at the sites in coastal regions of Turkey in 1969-1970. According to the results of the experiments at the end of 10-12 years, Pinus pinaster, Pinus radiata, Pinus contorta and Pseudotsuga menziesii in Marmara and Western-Black Sea Regions, indigenous species Pinus brutia and Pinus pinea in Aegean and Mediterranean regions were accepted as the promising tree species. Establishment of origin trials with promising species was started in 1 970 and the results obtained from these experiments were published in different years. Selected origins of the species are stated below. Pinus pinaster Ait. According to the results of evaluations, Portugal, Land, Corsica and Moracco origins were found satisfactory regarding their growth performances in Marmara and Western Black Sea regions. But, Corsican and Moracco origins were found to be resistant to the snow demage at the altitudes of 300-400 m. Therefore, they were suggested for the planting of such these sites. -102-Pseudotsuga inea/iesii (Mirb.) Franco The evaluations made for the provenance trials in Marmara and Black Sea regions showed that some origins of this species especially from Washington State and Mid Cascades were suitable to Black Sea Region and afterward second step origin trials should be established in the same region. Pinus radiata D.Don. According to the evaluations of trials, there were no significant differences between the. origins, concerning their growth performances. However, further research works have been carried out by Poplar and Fast Growing Forest Trees Research Institute. Small scale plantations should be continued in some parts of Marmara and Black Sea Region in suitable environments. Pinus contorta Dougl. As a results of the origin trials of this tree species, some origins (California-2139 and Oregon 2099) showed good growth performance at about 1000 m elevations in some part of Eastern Black Sea region. -103-