Kaçkar granitoyidi orta kesiminin mineralojik-petrografik ve litofeokimyasal incelemesi

Abstract

10. ÖZET Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Maden Yatakları - Jeokimya programında Doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Pontid Tektonik Birliği'nin KD'sunda, Çamlıhemşin (Rize) -Yusufeli (Artvin ) -İspir (Erzurum) arasında yüzeylenen Kaçkar Granitoyidinde 1/ 25.000 ölçekli jeoloji haritalama çalışması yapılarak, bölgede yüzeylenen magmatik kayaçlar, arazide çıkma düzeyinde sundukları dokusal özellik ve mineralojik bileşimlerine göre farklı fasiyeslere ayrılmıştır. Daha sonra yapılan Mineralojik - petrografik ve litojeokimyasal çalışmalarla, bölgede yüzeylenen granitoyidlerin, bir magma kaynağından fraksiyonel kristallenme ile mi oluştukları yoksa farklı magma kaynaklarının ürünü mü oldukları ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmalar sırasında çalışma alanında 4 litodem birimi ve bu litodem birimlerini oluşturan üç farklı magma kaynağı saptanmıştır: L Magmatik Evre : Ayder K - feldispat megakristalli monzograniti n.Magmatik Evre : Halkahtaş kuvars monzodiyoriti ve Marselavat granodiyoriti ÜLMagmatik Evre : Sasmistal Mikrograniti Bu birimlerin tümü Üst Kretese yaşlı Hemşindere Formasyonu'nu kestiği için Üst Kretase - Tersiyer yaşh olarak kabul edümiştir. I. magmatik evrenin ürünü olan Ayder K- feldispat megakristalli monzograniti, K- feldispat megakristalleri ile belirginleşen porfirik doku göstermektedir. Mafik mineral olarak homblend+ biyotit ± klinopiroksen içeren Ayder K - feldispat megakristalli monzograniti, eşyaşlı mafik ve felsik magmaların homojen (Magma mixing) ve heterojen (Magma mingling) kanşımının arazideki kanıtlan olan K-feldispat megakristalleri ve mikrogranüler dokulu, çoğunlukla diyorit bileşinüi, mafik magmatik anklav (MME) içermektedir. Petrografi çalışmalarında Poikilitik K-feldispat, antirapakivi, iğnemsi apatit, bıçağımsı biyotit gibi özel mixing dokuları saptanmıştır. Yapılan htojeokimyasal çalışmalar Ayder K- feldispat megakristalli monzogranitinin C AFEM -CALK ve I tipi özelikler sergilediğini ortaya koymuştur. Yine litojeokimyasal çalışmalar bu birimin daha çok hibrid -114-magma kökenli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu karışımda kabuksal malzemenin katkısının daha fazla olduğu düşünülmektedir. II. magmatik evrenin ürünleri olan halkalıtaş kuvars monzodyoriti ve Marselavat granodiyoritinin gerek arazi konumları, gerek mineralojik - petrografik ve litojeokimyasal özellikleri, bu birimlerin aynı magma kaynağından itibaren fraksiyonel kristallerime ile oluştuklarım göstermektedir. Bu iki birim de yine CAFEM - CALK ve I tipi özellikler sergilemektedir. Halkalıtaş kuvars monzodiyoriti ve marselavat granodiyoriti Doğu Pontid yay magmatizmasının ürünü olarak değerlendirilmiştir Sasmistal mikrograniti bu üç magmatik evrenin içinde en genç olanıdır. ALUM ve S tipi özellikler gösteren Sasmistal mikrograniti, boşluk dolguları şeklinde turmalin mineralleri ve normatif korund içermesiyle karakteristiktir. Sasmistal mikrogranitinin çarpışmayla eş zamanlı (Syn- COLG) lökogranitleri temsil ettiği düşünülmektedir. -115-

SUMMARY This study is prepared as a Doctorate thesis in Ore Deposits - Geochemistry programme of the Geological Engineering Section of the Science Instute of the University of Istanbul. 1/25.000 scale geological map of the Kaçkar Granitoid between Çamhhemşin (Rize) - Yusufeli (Artvin) - İspir (Erzurum) in NE of the pontide Tectonic Belt is made and different fades of the magmatic rocks are discriminated based on their textural and mineralogjcal characteristics. Then, mineralogical - petrographical and litogeochemical studies were carried out and source of the magmatic rocks were tried to be determined. During these studies, 4 lithodem units and theree different magma sources that forms these lithodem unites were separeted. I. Magmatic Episode : Ayder K - feldspar megacryst bearing monzogranite II. Magmatic Episodes : Halkalıtaş quartz monzodiorite and Marselavat granodiorite HI. Magmatic Episodes : Sasmistal Mikrogranite All these magmatic units intrude the Upper Cretaceous Hemşindere Formation and therefore they are considered to be of Upper Cretaceous - Tertiary in age. Ayder K- feldspar megacryst bearing monzogranite of the I. magmatic episode typically shows a porphyric texture, well defined by occurance of K-feldspar megacryst. The monzogranite contains hornblende + biotite + clinopryoxene mafic mineral assemblage and also shows field evidence for homogenous and heterogenous mixing of mafic and felsic magmas, evidenced by existance of mafic magmatic enclave (MME) of dioritic composition. Special mixing textures such as pokilitic K - feldspar, antirapakivi, apatit needles, blade shaped biotites were observed. Lithogeocehemicel studies indicates that Ayder monzogranite is of CAFEM - CALK and I- type, and hybride in origin. It is thought here that crustal component is dominant in this mixture. -116-Both field and mineralogical - petrographical and lithogeochemical characteristics of the Halkalıtaş quartz monzodiorite and Marselavat granodiorite, both the products of the II. magmatic episodes, imply that they were formed from the same source with fractional crystalization. Bom of the units show CAFEM- CALK and I -type characteristics. Both of the intrusions are considered here as product of the East Pontid arc magmatism. The Sasmistal microgranite is the youngest in these three magmatic episodes. The Sasmistal microgranite shows ALUM and S- type characteristics and contains turmaline and normative corundum. The Sasmistal microgranite is considared here as Syn- collisional S-type leucogranite. -117-