Örgütler için çevresel değişkenlik etki modeli oluşturulması ve değişkenliğin örgütler üzerindeki etkisinin analizi

Abstract

ÖRGÜTLER İÇİN ÇEVRESEL DEĞİŞKENLİK ETKİ MODELİ OLUŞTURULMASI VE DEĞİŞKENLİĞİN ÖRGÜTLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ANALİZİ ÖZET `Bir örgütün performansı, örgütün çevresinin değişkenliğinden (dinamikliğinden) etkilenir` düşüncesinden yola çıkan bu tezin amacı, `Çevresel değişkenliğin örgütler üzerindeki etkilerinin incelenmesine imkan verecek olan bir çevresel değişkenlik modelinin kurulması ve işletilmesi`dir. Çalışma, Metal Sektöründe, üretim faaliyeti gösteren, kurumsallaşmış veya kurumsallaşmaya başlayan firmaları kapsamaktadır. Bu çalışmada çevre, organizasyonun sınırları dışında kalan, organizasyonun performansı üzerinde etkisi olan, organizasyonun üzerinde kontrol gücüne sahip olmadığı dış güçler, koşullar, durumlar, olaylar ve ilişkiler olarak tanımlanmıştır. Çevre Genel Çevre ve Görev Çevresi olarak sınıflandırıldıktan sonra aşağıda verildiği şekilde alt çevrelere ayrılmıştır. a) Genel Çevre : Politik Çevre/Düzenleyici Çevre, Teknolojik Çevre, Makro Ekonomik Çevre, Sosyal/Kültürel Çevre, Endüstriyel İlişkiler Çevresi, İş Gücü Pazarı, Demografik Çevre, Ekolojik/Doğal Çevre b) Görev Çevresi: Müşteri Çevresi, Rakip Çevresi, Tedarikçi Çevresi, İkame Ürünler Çevresi, Sektör (Endüstri) Çevresi, Algılanan Çevresel Değişkenlik,organizasyondaki karar birimlerinin, karar verme işlemi sırasında dikkate aldığı dış faktörlerdeki değişim olarak tanımlanmıştır. Bu tanıma göre oluşturulan ölçüm yönteminde yöneticilere Genel ve Görev Çevrelerinin her bir alt çevresine ait karar faktörleri sıralanmış ve daha sonra yöneticilerden her bir karar faktörü için Algılanan Değişkenlik ve Algılanan Önem olmak üzere iki soruyu cevaplaması istenmiştir ve cevaplar 51i likert tipi skalalarla alınmıştır. Algılanan Çevresel Değişkenlik değeri, Algılanan Değişkenlik ve Algılanan Önemin değerleri çarpılarak hesaplanmıştır. Algılanan Çevresel Değişkenliğin, üzerinde etkilerini inceleyeceğimiz örgüte ait özellikler 3 grupta toplanmıştır. 1. Örgüt Performansına ait kriterler: Yatırımın Geri Dönüş Oranı, Karlılık. Ekonomik Kar/Ciro, Kişi Başına Ciro, Kişi Başına Düşen Ekonomik Kar, Pazar Payı, Personel Devir Oranı (Beyaz Yaka, Mavi Yaka, Genel), Devamsızlık 2. Örgüt Yönetsel Tasarım Parametreleri : Hiyerarşik Seviye Sayısı, Yönetsel Yoğunluk, Fonksiyonel Dağılım, Hiyerarşik Kontrol, Merkezilik xıı3. Firma Kurumsal Özellikleri : Büyüklük (Öz sermaye, Sermaye Devri, Çalışan Sayısı), Yaş (Ortalama Kıdem Yaşı, Firma Yaşı), Sahiplik, Eğitim Endeksi (Mavi Yaka, Beyaz Yaka, Genel) Modelin sonuçlarının elde edilebilmesi için bir anket formu tasarlanmış ve üretim sektöründe faaliyet gösteren 55 firmadan veriler toplanmıştır. Verilerin sağlıklı olabilmesi için 5 farklı departmandan ikişer yönetici veya yönetici yardımcısı ile görüşülmüştür. Kurulan modelin işletilebilmesi için toplanan veriler sosyal bilimlere yönelik araştırmalarda kullanılan istatistiksel aşamalardan geçirilerek somut yorumlanabilir bilgilere dönüştürülmüştür. Veriler, tanımlayıcı istatistikleri hesaplandıktan sonra normallik testi ve güvenilirlik (cronbach alfası) testlerinden geçirilmiştir. Bu aşamadan sonra ana bileşen analizi uygulanarak her bir alt çevrenin ana bileşenleri belirlenmiştir. Ana bileşen analizi sonucunda Görev çevresinde 18, Genel Çevrede 21 ana bileşen belirlenmiştir. Bu ana bileşenlerle, performans kriterleri, yönetsel tasarım parametreleri ve kurumsal özellikler arasındaki korelasyonlara ve regresyonlara bakılarak istatistiksel analiz kısmı tamamlanmıştır. Hesaplanan korelasyon katsayıları ve regresyon analizleri sonucunda yapılan tespitler 9. Bölümde detaylıca verilmiş ve üretim sektöründe faaliyet gösteren kurumsallaşmış ya da kurumsallaşma yolunda olan firmalar için öneriler oluşturulmuştur. Bu çalışmanın sonuçlarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz. (1) Uluslararası bilimsel araştırmaları temel alan Çevresel Değişkenlik Etki Modeli kurulmuş ve Modelin temel kavramları ve temel ilişkileri tanımlanmıştır. (2) Çevresel Değişkenliğin örgütler üzerindeki etkisinin incelenmesini yapacak biçimde güvenli veriler toplanmış model, üretilen verilerle güvenilirlik sınırları içinde işletilmiştir. (3) Modelin çalıştırılması neticesinde elde edilen sonuçlar güvenilir bilgiler halinde ve istatistiksel analizlerle düzenlenmiş, değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Bu değerlendirmeler ışığında üretim sektöründe kurumsallaşmış veya kurumsallaşma yolunda olan örgütler için öneriler oluşturulmuştur. Araştırma göstermiştir ki çevre değişkenliği performans, örgüt yönetsel tasarım parametreleri ve firma kurumsal özellikleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Çalışma sonucunda,. Görev ve Genel çevrelerine ait alt çevrelerin hangilerinin, hangi performans kriteri, hangi örgüt yönetsel tasarım parametresi, ve hangi firma kurumsal özelliği üzerinde etkisi olduğu ve bu etkilerin yönleri,. Örgüt yönetsel tasarım parametrelerinin ve firma kurumsal özelliklerinin performans üzerindeki etkileri ve bu etkilerin yönleri,. Örgüt yönetsel tasarım parametrelerinin ve firma kurumsal özelliklerinin birbirleri üzerindeki etkileri ve bu etkilerin yönleri, belirlenmiştir. X111

TO FORM ENVIRONMENTAL DYNAMISM EFFECT MODEL FOR ORGANIZATIONS AND THE ANALYSE OF THE EFFECT OF DYNAMISM OVER ORGANIZATIONS SUMMARY The aim of this hypothesis which is based on the idea that `the performance of an organization is affected by the dynamism of the organization's environment`, is `to establish and manage an environmental dynamism model that will allow the analysis of the effects of the environmental dynamism over organizations.` The research includes all the firms that perform production activities in the sector of Metal, which have been organized or have recently begun organizing. In this research the environment is defined as external forces, terms, conditions, events and relations that are beyond the organization's limits and do have effect on the performance of the organization and over which the organization does not have control mechanisms. The Environment has been classified first into two categories, Broad Environment and Task Environment and then into the following sub- environments: a) Broad Environment : Political Environment / Organizing Environment, Technological Environment, Macro Economic Environment, Social / Cultural Environment, Environment of Industrial Relations, Working Force Market, Demographic Environment, Ecologic / Natural Environment b) Task Environment: Customer Environment, Competitive Environment, Supplier Environment, Environment of Substitute Products, Sector (Industry) Environment Perceived Environmental Dynamism has been described as the dynamism in the external factors, which the decision-taking authorities within an organization, pay attention to during the decision-taking procedure. In the evaluation method developed according to this definition, decision-taking factors of every sub- environment include in both Board and Task Environments, have been listed to the directors, then the directors have been required to answer the two questions, Perceived Dynamism and Perceived Importance, for every decision-taking factor and finally, the answers have been mention in the likert-type scales in groups of 5. Perceived Environmental Dynamism value has been calculated by multiplying the value of Perceived Dynamism and the value of Perceived Importance. The specifications of Perceived Environmental Dynamism, the effects of which we will examine, have been assembled in 3 groups: xiv1. Criteria belonging to the Performance of the Organization: Return Percentage of the Investment, Profitability, Economic Profits / Endorsements, Endorsement per Person, Economic Profit per Person, Market Share, Personnel Turnover Ratio (White Collars, Blue Collars, General), Non-Attendances 2. Managerial Design Parameters Number of Hierarchic Levels, Administrative Concentration, Functional Distribution, Hierarchic Control, Centralism 3. Firm's Organizational Characteristics: Size (Assets, Capital Turnover, Number of Workers), Age (Average Seniority Age, Age of the Firm), Ownership, Education Index (Blue Collars, White Collars, General) A questionnaire form has been prepared and data have been collected from 55 companies in the production sector in order to get the results of the model. For the data that have been collected to reflect the reality, face to face negotiations have been carried out with two directors or co-directors from 5 different departments in every company. In order to manage the established model, collected data have been changed to concrete interpretable information by means of statistical stages that are used in social scientific researches. After the descriptive statistics have been calculated data have been passed through normality and confidentiality (cronbach alpha) tests. Following this stage, by applying principal component analysis the main components of every sub-environment have been specified. At the end of the principal component analysis, 18 main components in the Task Environment and 21 main components in the General Environment have been found. By examining correlations and regressions between performance criteria, administrative planning parameters and organizational characteristics with the above mentioned main components, statistical analysis has been completed. Calculated correlation coefficients and the results of the regression analysis have been explained in detail, and advices have been presented for the companies which have been organized or have recently begun organizing. We may list the results of this research as follows: (1 Environmental Dynamism Effect Model, based on the international scientific researches, has been established and the basic principles and relations of the model have been described. (2) The model that has been established by means of collecting confidential data, in a way possible to analysis the effect of Environmental Dynamism over organizations, has been managed with the produced data within the limits of confidentiality. (3) The results of the management of the model, with statistical analyses, have been organized, evaluated and interpreted in the form of confidential information. In the framework of these evaluations, advices have been presented for the companies which have been organized or have recently begun organizing. The research has demonstrated that the performance of environment dynamism, has an important effect on the parameters of the organization's administrative planning xvand the firm's organizational characteristics. As a result of the study the following has been specified: Which sub-environments of both Task and General Environments, do have effects on which performance criteria, which parameter of the organization's administrative planning and which organizational characteristics of the firm and the directions of these effects, The effects of the organization's administrative planning parameters and the firm's organizational characteristics over performance and the directions of these effects, and The effects of the organization's administrative planning parameters and the firm's organizational characteristics over each other and the directions of these effects. xvi